شما از این مطلب یاد خواهید گرفت:

• عوامل مؤثر در ایجاد آلزایمر.
• آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای پیشگیری، مقابله و کاهش عوارض آلزایمر انجام دهند.

تهیه کنندگان:

فاطمه رحیمی: دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

نسیم پیرزاده: دانشجوی کارشناسی ارشد سلامت سالمندی

حدیثه فرهندی: کارشناسی ارشد آموزش بهداشت- کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی

الهام رجالی پور: کارشناس تغذیه

مقدمه:

بیماری آلزایمر متداولترین نوع زوال عقل است و ۵۰ درصد اختلالات حافظه و شناختی پیشرونده نزد سالمندان را در بر می‌گیرد. این بیماری نوعی اختلال مغزی است که فرد در اثر ابتلا به آن، دچار فراموشی می‌شود. در بیماری آلزایمر، سلول‌های مغز به تدریج تخریب شده و فرد دچار فراموشی می‌شود، به طوری که دیگر قادر نیست خاطرات گذشته را به یاد بیاورد و یا رویدادهای جدید را در مغز خود شکل دهد. این بیماری با از دست دادن حافظه، به خصوص حافظه‌ی کوتاه مدت مانند فراموش کردن آدرس‌ها و اسامی، آغاز و به تدریج تا آن‌‌جا پیش می‌رود که فرد حتی راه بازگشت به خانه را نیز فراموش می‌کند. در صورت پیشرفت بیماری، حافظه درازمدت هم تحت تأثیر قرار گرفته و درنهایت منجر به فوت می‌شود. شیوع این بیماری هر ۵ سال دو برابر می‌شود، به طوری که در ۸۰ تا ۸۵ سالگی حدود ۵۰ درصد سالمندان دچار درجاتی از این بیماری هستند. شایان ذکر است، بیش از ۱۲ میلیون نفر در سراسر جهان مبتلا به بیماری آلزایمر هستند و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۵ این رقم به ۲۲ میلیون نفر افزایش یابد(۱-۵).

عوامل مؤثر در ایجاد آلزایمر:

بیماری آلزایمر یک اختلال چندعاملی است، که عوامل بروز آن به چند دسته تقسیم می‌شوند:

• سن: مهمترین و قدرتمندترین عامل، سن است. مطالعات نشان داده‌اند، میزان ابتلا به این بیماری برای کلیه سنین ۱ درصد، ولی برای افراد ۶۵ سال و بیشتر ۵ درصد است. این میزان پس از ۶۵ سالگی به ازای هر ۵ سال افزایش عمر، دو برابر می‌شود.
• عوامل ژنتیکی و ارث:  ۴۰درصد از مبتلایان به آلزایمر از دخالت عوامل ارثی، به این بیماری مبتلا گشته‌اند؛ بنابراین سابقه خانوادگی بسیار مهم است. به این ترتیب در افرادی که پدر، مادر، خواهر یا برادر مبتلا به آلزایمر دارند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این بیماری نسبت به کسانی که هیچ‌کدام از بستگان درجه اولشان مبتلا به آلزایمر نیستند، وجود دارد.
• جنسیت: شیوع بیماری آلزایمر در زنان نسبت به مردان بیشتر است؛ کمبود استروژن و سایر تغییرات هورمونی در زنان یائسه به خودی خود یا در کنار سایر عوامل می‌تواند از علل افزایش بیماری آلزایمر در زنان باشد.
• وضعیت روانی: استرس، افسردگی و اضطراب
• بیماری و حوادث: عواملی از قبیل ضربه‌ها یا آسیب‌هایی که به جمجمه وارد می‌شود، بیماری‌های قلبی، دیابت، پرفشاری خون و کلسترول بالا
• عدم تحرک و چاقی
• رژیم غذایی پر کالری و چرب
• مصرف الکل و سیگارکشیدن
• عوامل مربوط به تجربه زیسته فردی: وضعیت اجتماعی- اقتصادی پایین، عدم دستیابی به آموزش و پرورش در اوایل زندگی، انجام ندادن کارهای پیچیده در بزرگسالی و فقدان فعالیت‌هایی که باعث تقویت ایده‌پردازی در فرد شوند، نداشتن فعالیت‌های مناسب ذهنی و به کارگیری حافظه در اوقات فراعت ، نداشتن تعاملات اجتماعی، سبک زندگی ناسالم
• کاهش سطح ویتامین‌های B_۱، B_۲، B_۶، B_۱۲ .

(۵،۳،۲-۸)

آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای پیشگیری آلزایمر برای سالمندان انجام دهند:

با درنظر گرفتن موارد زیر از ابتلای سالمندان به آلزایمر پیشگیری کنید.

۱- داشتن فعالیت بدنی منظم، جلوگیری از چاقی و اضافه وزن، تغذیه سالم، کنترل کلسترول و فشارخون از عوامل موثر در پیشگیری از آلزایمر هستند. طبق تحقیقات انجام شده بین فعالیت‌های ورزشی و عملکرد شناختی مغز ارتباط وجود دارد(۹).

۲ – افرادی که در برنامه غذایی خود از ویتامین‌های E و C استفاده می‌کنند، کمتر به آلزایمر مبتلا می‌شوند(۱۰).  این ویتامین ها به طور طبیعی در مغزها و دانه های روغنی (انواع آجیل)، میوه های مانند بلوبری، آووکادو، توت سیاه، کیوی، انبه، زردآلو، تمشک، مرکبات و سبزیجاتی مانند گوجه فرنگی، اسفناج، کلم بروکلی و انواع فلفل ها وجود دارد.

۳- میزان ابتلا به آلزایمر در افرادی که کار فکری منظم انجام می‌دهند، کمتر است.

۴-کمبود شدید ویتامین‌های C،B_۱، B_۶، B_۱۲ و فولات و اسید فولیک به توانایی مغزی و حافظه آسیب می‌رساند. املاحی مانند آهن و روی نیز به عملکرد صحیح مغز کمک می‌کنند.

۵-مصرف ماهی‌هایی مانند قزل‌آلا،سالمون ساردین به علت دارا بودن اسید چرب امگا ۳، خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش می‌دهد.

۶- سیب به علت فواید زیاد برای پیشگیری از آلزایمر به عنوان دشمن آلزایمر معرفی شده است.

۷-مصرف زردچوبه (خاصیت ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی)، گردو (دارای امگا۳ و آنتی اکسیدان)، بادام (دارای ویتامین E) وروغن زیتون در پیشگیری از بیماری آلزایمر موثر هستند.

۸-رژیم غذایی مدیترانه‌ای خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را به نحو چشمگیری کاهش می‌دهد. این رژیم شامل: میوه‌ها، سبزیجات، روغن زیتون، نان، غلات، ماهی و مقدار بسیارکمی لبنیات و گوشت می‌باشد.

۹-استفاده از داروهای کاهش‌دهنده کلسترول و فشارخون در عدم ابتلا به بیماری آلزایمر موثر هستند.

۱۰-موسیقی هم بر خلق و هم بر شناخت افراد مبتلا به آلزایمر تأثیر مثبت دارد.

۱۱-فعالیت‌هایی مانند: نوه‌پروری، پرورش گل و گیاه، قصه‌گویی، شطرنج، یادگیری زبان جدید، مدیتیشن، حفظ اشعار، نقاشی، نویسندگی، آشپزی، بافتنی، خاطره‌‌گویی وغیره در پیشگیری از ابتلا به بیماری آلزایمر مفید هستند.

آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای مقابله و کاهش عوارض آلزایمر برای سالمندان انجام دهند:

• به سالمند آموزش دهید که از سوال کردن و گفتن اینکه (موضوعی را فراموش کرده است) نترسد و خجالت نکشد.
• به او یادآور شوید که اگر نمی‌تواند مانند گذشته، چیزهایی را به یاد بیاورد، تقصیر او نیست. به جای ناراحتی از این وضع، به راه‌هایی که حافظه را تقویت یا از کاهش آن جلوگیری می‌کند، توجه کند. مثلاً به سالمند آموزش دهید که:
• چیزهایی را که همیشه از آن استفاده می‌کند، مانند داروها، کلید، عینک و غیره در یک جای مشخص و در دسترس قرار دهد.
• هر روز به اخبار رادیو یا تلویزیون گوش دهد و خبرهای مهم را برای دیگران بازگو کند یا روزانه یک داستان کوتاه مطالعه کند و آن را برای دیگران شرح دهد.
• از سالمند بخواهید که در جمع دوستان یا خانواده، خاطرات گذشته را تعریف کند. می‌توانید آلبوم عکس‌های قدیمی را برای کمک به یادآوری نام و مشخصات افراد یا مکان‌ها و خاطرات گذشته در اختیار سالمند قرار دهید.
• سالمند را به فعالیت‌هایی مانند: مشاعره، قصه‌گویی برای کودکان، انجام بازی‌ها و فعالیت‌های فکری مانند شطرنج، حل جداول، حل معما و چیستان، حل پازل و غیره دعوت کنید.
• بر روی تمام کشوها و کابینت‌های مورد نیاز سالمند، برچسب‌هایی که محتویات داخل آن را یادآور می‌شود، نصب کنید.
• یک تقویم یا دفترچه جیبی را در اختیار سالمند قرار دهید تا تمام تاریخ‌ها و فعالیت‌های مهم مانند: تاریخ تولدها، سالگردها، تاریخ مراجعه به پزشک، تاریخ پرداخت قبوض و غیره را در آن یادداشت نماید.
• در انتهای تقویم یا دفترچه، شماره تلفن اقوام و دوستان سالمند را یادداشت کنید و از سالمند بخواهید آن را همیشه و موقع خارج شدن از منزل نیز همراه داشته باشد.
• با کاهش حافظه و توانایی‌های شناختی، لازم است یکی از نزدیکان بیمار، مدیریت امور مالی او را به عهده بگیرد، تا بدین وسیله از پیش آمدن خسارت مالی قابل توجه جلوگیری شود. خطاهای مالی بیمار را بازگو و توضیح دهید و او را قانع کنید که امور مالی خود را به یک معتمد نزدیک بسپارد(۱۳،۳،۲-۱۱)

لینک شرکت در مسابقه 

منابع برای مطالعه بیشتر:

۱- دانلود کتاب خودمراقبتی در ناخوشی های جزئی( راهنمای خانواده ۱)

۲- دانلود کتاب سبک زندگی سالم(راهنمای خانواده ۳)

منابع:

1. روحانی ع. خلاصه فیزیولوژی پزشکی گایتون و هال-۲۰۱۶. انتشارات رفیع; ۱۳۹۶.
2. علینیا، ف, گنابادی، ب, پورآدینه، م, رضایی، ب, علیزاده، ن, حسینی ح. راهنمای آموزشی پیشگیری از بیماری های شایع در دوره سالمندی. بجنورد: بیژن یورد; ۱۳۹۲.
3. یکتامرام، ع, سخنگویی ی. اهمیت تغذیه در دوره سالمندی: سازمان بهزیستی کشور; ۱۳۹۰.
4. Yousefi Afrashteh M, Sharifi K. The Relationship Between Depression, Perceived Stress and Social Support with Quality of Life in Elderly with Alzheimer’s Disease. Aging Psychology. 2015;1(2):1-10.
5. غفاری، ا, هاشمی ف. سیرکهولت در انسان. تهران: دانشگاه علوم پزشکی بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۱.
6. مقصودنیا ش. مراقبت های بهداشتی اولیه در سالمندان ایران. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۴.
7. Zali H, Seyyedi SS, Rashidy Pour A, Rezaei Tavirani M. Epidemiology and etiology of Alzheimer’s disease. Koomesh journal. 2015;16(2):119-27.
8. Pasand Mojdeh H, Alipour F, Borhani Haghighi M. Alzheimer’s Disease: Background, Current and Future Aspects. The Neuroscience Journal of Shefaye Khatam. 2016;4(3):70-80.
9. Physical exercise and dementia: alzheimer`s society united against dementia;  [Available from: https://www.alzheimers.org.uk/about-dementia/risk-factors-and-prevention/physical-exercise.
10. Ashpari Z. Brain Vitamins: Can Vitamins Boost Memory? : healthline; [updated October 6, 2020. Available from: https://www.healthline.com/health/dementia/vitamins-memory-loss.
11. عظیمی، م, مطلق م. زندگی سالم در دوره سالمندی. تهران: پژواک آرمان ۱۳۹۶.
12. کامرانی ا. حافظه و شناخت در سالمندی: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۵.
13. Momeni M. The Effectiveness of Traditional Music Training in50-65 old Females Working Memory of Alzheimer’sAssociation in Iran. Advances in Cognitive Sciences. 2017;19(3):26-40.