اختلالات حافظه و شناخت در سالمندان

شما از این مطلب یاد خواهید گرفت:

• علت‌های اختلال حافظه و شناخت در سالمندان
• مراحل زوال عقل
• آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای مراقبت از سالمندان مبتلا به زوال عقل انجام دهند.

 

تهیه کنندگان:

فاطمه رحیمی: دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

نسیم پیرزاده: دانشجوی کارشناسی ارشد سلامت سالمندی

حدیثه فرهندی: کارشناسی ارشد آموزش بهداشت، کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی

الهام رجالی پور: کارشناس تغذیه

 

مقدمه:

حافظه: یک سیستم است که به انسان امکان می دهد در طول زمان اطلاعاتی بدست آورد و تجربه بیاندوزد.

شناخت: ترکیبی از ادراک، تفکر و استدلال است:

–  درک کردن برای کسب دانش

– نگهداری دانش و یادآوری آن برای به کار بردن

– تفکر و استدلال برای نوسازی و خلاقیت یا ابداع

هر موجود زنده ای برای اینکه بتواند زنده بماند و با محیط سازگاری کند به دونوع شناخت نیاز دارد:

• شناخت چگونگی ارتباط حوادث یا رویدادهای محیطی
• شناخت چگونگی ارتباط رفتار موجود زنده با حوادث محیطی

به عبارتی دیگر، زندگی در صورتی ممکن خواهد شد که فرد، محیط اطرافش رابشناسد یعنی بداند آن محیط چیست؟ بین او و محیط چه روابطی وجود دارد؟ بین خود عوامل محیطی چه روابطی وجود دارد؟ چطور می تواند از محیط استفاده کند و برای حفاظت از آن چه وظایفی دارد؟

در سالمندی، عملکرد طبیعی مغز، قدری کاهش می‌یابد و به دنبال آن تغییراتی در حافظه بروز می‌کند، بنابراین ممکن است افراد سالمند طبیعی که مبتلا به هیچ بیماری شناخته شده‌ای نیستند، درجاتی از ضعف حافظه را نشان دهند. گاهی خود سالمند ضعف حافظه خود را انکار می‌کند ولی بستگان نزدیک و اطرافیان او از اختلال حافظه وی شکایت دارند. در هر حال در سالمندی طبیعی، هرگز شدت تغییرات حافظه در حدی نیست که در فعالیت‌های روزمره مانند  غذا خوردن، لباس پوشیدن و در آوردن  اختلال ایجاد کند. بنابراین اگر اختلال حافظه در سالمند، به اندازه ای بود که نمی توانست امور زندگی روزمره اش را مدیریت کند، می بایست به طور جدی به فکر بیماری‌هایی که می‌توانند سبب ایجاد اختلال حافظه و شناخت شوند باشیم.

 

علت‌های اختلال حافظه و شناخت:

علت‌های اختلال حافظه و شناخت به دو دسته تقسیم می‌شوند:

۱-برگشت‌پذیر : دلایلی که امکان برگشت و بهبودی در اختلالات حافظه و شناخت وجود دارد و یا می توان از پیشرفت اختلالات جلوگیری کرد مانند:

سمیت داروها (داروهایی مانند: داروهای آرام‌بخش‌، خواب‌آور، برخی از داروهای ضدفشارخون، برخی از داروهای ضد اسید معده، ضدالتهاب و غیره)

افسردگی

• کمبود ویتامین ب ۱۲ ،کمبود اسیدفولیک و فقر سایر موادمغذی
• بیماری‌های عمومی و سیستمیک:بیماری‌هایی که به طور همزمان چند اندام و بافت گوناگون بدن یا همه‌ی بدن را هدف قرار می‌دهند.
• دِلیریوم یا تغییر سطح هوشیاری به علل مختلف:
• علل عفونی: سینه پهلو، عفونت ادراری، عفونت در خون
• علل قلبی: سکته قلبی، نارسایی قلبی درمان نشده
• علل متابولیکی: زیادی یا کمی قندخون، کم شدن سدیم و پتاسیم خون، از کار افتادن کبد، کم کاری یا پرکاری غده تیروئید، کم‌آبی بدن.
• علل ضربه‌ای: ضربه شدید به جمجمه، تمامی شکستگی‌ها استخوانی به ویژه استخوان ران.
• عمل جراحی: عوارض داروهای بی‌هوش‌کننده، شوک ناشی از عمل جراحی، عوارض بی‌حرکتی و درد بیمار.
• عوارض بعضی از بیماری‌ها: انسداد نسبی روده در اثر گیرکردن توده مدفوعی سخت، احتباس ادرار، کم‌خونی شدید.
• عوارض روانی حوادث نامطبوع: اسباب‌کشی و جا­به­جایی منزل برای سالمند، بستری شدن در بیمارستان، فوت نزدیکان و غیره.
• داروها

 

۲.غیرقابل برگشت : دلایلی که معمولاً امکان بهبودی و برگشت ندارند مانند:

• فراموشی خوش‌خیم مربوط به پیری یا اختلال شناختی خفیف
• بیماری آلزایمر
• سکته‌های مغزی
• زوال عقل در اثر بیماری‌های پارکینسون و هانتینگتون
• زوال عقل مرتبط با مصرف الکل(۴-۱).

دمانس که زوال مغزی یا عقلی نیز نامیده می‌شود، افت عملکردی شناختی پیشرونده می‌باشد که توانایی فرد را در زندگی اجتماعی و فعال دشوار می‌سازد. شایع ترین نوع دمانس، زوال عقل سالخوردگی یا آلزایمر است.

هر فردی منحصر به فرد است و زوال عقل بر افراد مختلف، به صورت متفاوتی تأثیر می گذارد به عبارتی هیچ دو نفری علائم مشابهی ندارند. شخصیت فرد ، سلامت عمومی و موقعیت اجتماعی همه عوامل مهمی در تعیین تأثیر زوال عقل بر افراد هستند.

شایع ترین علائم اولیه زوال عقل از دست دادن حافظه و کاهش توانایی های عملی است که می تواند منجر به کناره گیری از کار یا فعالیت های اجتماعی شود. اگر فکر می کنید این مشکلات بر زندگی روزمره  سالمند تأثیر می گذارد، باید با پزشک صحبت کنید یا او را تشویق کنید تا با  پزشک خود صحبت کند.

علائم اولیه زوال عقل

• از دست دادن حافظه: کاهش حافظه ، به ویژه حافظه کوتاه مدت (به یاد آوردن موارد اخیر) ، شایع ترین علامت اولیه زوال عقل است. افراد دارای فراموشی معمولی هنوز می توانند سایر حقایق مرتبط با چیزی را که فراموش کرده اند به خاطر بسپارند. به عنوان مثال ، آنها ممکن است نام همسایه خود را برای مدت کوتاهی فراموش کنند، اما هنوز می دانند فردی که با او صحبت می کنند همسایه آنها است.
• مشکل در انجام کارهای آشنا: افراد مبتلا به زوال عقل اغلب به سختی می توانند کارهای روزمره خود را که افراد معمولاً بدون فکر کردن به آن انجام می دهند، انجام دهند. به طور مثال افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است ندانند به چه ترتیبی لباس بپوشند یا مراحل تهیه غذا را ندانند.
• مشکلات زبان: همه افراد گاهی اوقات در یافتن کلمه مناسب مشکل دارند ، اما یک فرد مبتلا به زوال عقل اغلب کلمات ساده را فراموش می کند یا کلمات غیرمعمول را جایگزین می کند ، بنابراین درک گفتار یا نوشتار آنها دشوار است. آنها همچنین ممکن است در مکالمات با مشکل روبرو شوند و بنابراین بیشتر گوشه گیر می شوند.
• بی نظمی در زمان و مکان: همه ما گاهی اوقات روز هفته یا جایی را که می رویم لحظه ای فراموش می کنیم اما افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است در مکان های آشنا مانند خیابانی که در آن زندگی می کنند گم شوند ، فراموش کنند که کجا هستند یا چگونه به آنجا رسیده اند و نمی دانند چگونه به خانه برگردند. کسی که مبتلا به زوال عقل است ممکن است شب و روز را اشتباه بگیرد.
• ضعف یا کاهش قضاوت: افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است لباس نامناسبی بپوشند، در یک روز گرم چندین لایه لباس یا در یک روز سرد بسیار کم لباس بپوشند.
• مشکلات تمرکز، برنامه ریزی یا سازماندهی: فرد مبتلا به زوال عقل ممکن است در تصمیم گیری، حل مشکلات یا پرداخت قبوض خود مشکل داشته باشد.
• جا به جا گذاشتن اشیاء : هرکسی می تواند کیف پول یا کلیدهای خود را به طور موقت در جای خود قرار ندهد. فرد مبتلا به زوال عقل ممکن است اشیاء را در مکانهای غیر معمول مانند اتو را در یخچال یا ساعت مچی را در کاسه قند قرار دهد.
• تغییر در خلق و خو یا رفتار: هر کسی ممکن است گاه به گاه غمگین یا بدخلق شود. زوال عقل ممکن است باعث شود شخص به طور غیرمعمول احساسی شود و بدون دلیل مشخص دچار نوسانات خلقی یا تحریک پذیری سریع شود. از طرف دیگر ممکن است احساسات یا تعامل اجتماعی کمتری نسبت به قبل نشان دهند.
• مشکل در تصاویر یا روابط فضایی: این مشکلات با مسایل معمولی مربوط به سن مانند آب مروارید متفاوت است. افراد مبتلا به زوال عقل ممکن است در خواندن ، قضاوت فاصله ها ، دیدن اجسام به صورت سه بعدی و تشخیص رنگ یا کنتراست دچار مشکل شوند.
• کناره گیری از کار یا فعالیت های اجتماعی: همه افراد گاهی اوقات از کارهای خانه ، فعالیت های تجاری یا تعهدات اجتماعی خسته می شوند ولی فرد مبتلا به زوال عقل ممکن است بسیار منفعل شود ، ساعت ها جلوی تلویزیون بنشیند ، بیش از حد معمول بخوابد یا به نظر برسد علاقه خود را به سرگرمی از دست داده است.

در موارد زیر حتماً سالمند باید به پزشک مراجعه کند:

• اگر سالمند اسامی افراد را دائماً فراموش می‌کند.
• اگر سالمند اظهار می­کند که حافظه او روز به روز کاهش می‌یابد یا یادگیری مهارت‌های جدید در او کاهش یافته است.
• اگر فراموش کردن کارها باعث شده سالمند نتواند به تنهایی فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد.
• اگر اطرافیان سالمند به او می‌گویند، فراموشکار شده است(۳-۱/۵/۶).

مراحل زوال عقل:

الف- مرحله اولیه

اغلب زوال عقل در مراحل ابتدایی با کاهش حافظه شروع می شود  و گاهی به صورت ناگهانی آغاز می‌گردد. شایع‌ترین علامت در مراحل اولیه زوال عقل، ضعیف شدن حافظه کوتاه مدت است. سالمندان در این مرحله به طور مکرر یک سوال را می‌پرسند، حتی تکرار یک سوال ممکن است فقط بعد از چند دقیقه اتفاق بیفتد. بیماران ممکن است مکانی را که در آن قرار گرفته‌اند، فراموش کنند. این موضوع گاهی آن‌قدر جدی و عمیق است که بیمار فکر می­کند، دزدیده شده است و یا در یک مکان ناشناخته قرار دارد.

یکی از حساس‌ترین و اولین نشانه­‌ها که در مراحل اولیه بروز بیماری زوال عقل دیده می­شود، نداشتن کفایت و ناتوانی فرد در به کار بردن وسایل ضروری در زندگی روزمره است. ابزار اصلی برای فعالیت و گذران زندگی روزمره عبارتند از:

• رفت و آمد(استقلال فردی برای بیرون رفتن از منزل و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی)
• مدیریت مالی
• آشپزی
• خرید روزانه
• خانه‌داری
• شستشوی لباس‌ها
• استفاده از تلفن
• مصرف صحیح داروها

در بین فعالیت‌های بالا، تغییر در توانایی مدیریت مالی و کنترل امور درمانی و مصرف داروها از همه زودتر نمایان می‌شود. البته باید در نظر داشته باشیم که مفهوم عملکرد طبیعی در هرکدام از موارد ذکر شده در بین افراد با سطوح فرهنگی و تحصیلی متفاوت فرق دارد.

سایر علائمی که در ابتدای بروز بیماری زوال عقل دیده می‌شود، عبارتند از:

• بروز تغییراتی در منش و شخصیت فرد : وقتی فرد متوجه کاهش قدرت تمرکز و یادآوری نکات مهم زندگی می‌شود دچار فشارهای روانی و در بسیاری از موارد دچار افسردگی(به ویژه در اوایل ابتلا به بیماری) می‌شود و ویژگی‌های شخصیتی او تحت تأثیر این فشارهای روانی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال افراد مهربان و خوش‌اخلاق ممکن است دچار تحریک‌پذیری و خشونت شوند یا افراد برونگرا دچار گوشه‌نشینی و انزوا شوند یا حتی افرادی که تا قبل از ابتلا به بیماری آلزایمر دارای تعهدات اخلاقی و فضایل اخلاقی بودند ممکن است دچار چالش‌ و گاهاً فساد اخلاقی گردند.
• ناپایداری در احساسات و عواطف (گاهی افسردگی،گاهی سرخوشی، تحریک‌پذیری و بی‌قراری دیده می­شود)
• ضعف در قدرت قضاوت: فرد اعمال بی‌سابقه‌ای را مانند بخشش‌های خارج از عرف و غیره انجام می‌دهد.
• و کاهش توانمندی‌های اجرایی: در این مرحله نزدیکان فرد گزارش می‌دهند که بیمار مثل سابق توانایی اجرایی( در شغل، مدیریت امور خانواده و منزل) ندارد.
• **رفتار و عملکرد شما به عنوان مراقب، در این مرحله و در چنین موقعیتی خیلی مهم است چرا که اگر رفتار یا عملکردی داشته باشید که باعث شرمساری، ناراحتی و رنجش، سرافکندگی و سوء تعبیر از طرف سالمند شود؛ افسردگی ناشی از ابتلا به زوال عقل در او دوچندان می‌شود. پس بهتر است بعد از تشخیص بیماری از سوی پزشک، در اولین گام برای مراقبت بهتر و با کیفیت از بیمار در تمامی مراحل بیماری و همچنین برای کاهش فرسودگی‌های احتمالی ناشی از مراقبت، با پزشک در ارتباط و تعامل باشید.

ب- مرحله متوسط و شدید

به تدریج که بیمار به یک زوال عقل در حد متوسط نزدیک می‌شود، ناتوانی در فعالیت‌های روزمره نیز بروز می‌کند. فعالیت‌های اساسی در زندگی روزمره عبارتند از:

• حمام کردن
• لباس پوشیدن
• نظافت، آراستگی و بهداشت شخصی
• جابه جا شدن (توان حرکت کردن و راه رفتن در منزل)
• غذا خوردن
• کنترل ادرار و مدفوع

بیمار در این مرحله قادر نیست که اطلاعات جدید را ثبت و حفظ نماید. جهت‌یابی خود را نسبت به زمان و مکان از دست می‌دهد، حتی در محیط خانواده، فامیل و آشنا، گاه حالت گم شده دارد. ممکن است در محیط خانواده نتواند اتاق خواب و یا حمام را پیدا کند. در این شرایط، بیماران در معرض خطر بالایی برای زمین خوردن و حوادث ناشی از سقوط هستند؛ زیرا گیج هستند و قدرت قضاوت آن‌ها از شرایط ضعیف شده است.

 به تدریج که بیماری پیشرفت می‌کند، اختلالات رفتاری، هذیان‌های ویژه و سوء ظن و بدگمانی عمومی پیشرفت می‌کند. در نهایت فرد ممکن است حتی خود را در آینه نشناسد وتوهم وجود فرد دیگری را در خانه پیدا کند.

حالت تهاجم فیزیکی، رفتار نامناسب و بی‌قراری در این مراحل ممکن است به چشم بخورد. در نهایت فرد به طور کامل وابسته می‌شود و قادر به انجام فعالیت روزمره زندگی نخواهد بود.

 یکی از مشکلات مهم، سرگردانی است. این بیماران حتی در محیط آشنا این مشکل را به طور شدیدی نشان می‌دهند.

 د-مرحله نهایی

در مراحل نهایی بیماری، فرد قادر به حرکت نیست. در بلع غذا مشکل دارد و در معرض فقر تغذیه و آسپیراسیون(پریدن غذا در گلو) قرار می‌گیرد. آسپیراسیون موقعیتی است که در آن غذا و یا جسم وارد نای و ریه‌های فرد می‌شود و باعث سرفه، احساس گیر کردن چیزی در گلو، بلع دردناک و تنفس سخت می‌شود.

عدم تحرک طولانی نیز منجر به پیدایش زخم بستر می‌گردد و بروز تشنج نیز در این مراحل دیده می‌شود.

به طور خلاصه در مراحل نهایی، کم آبی بدن، فقر تغذیه، آسپیراسیون، زخم بستر اجتناب ناپذیر است و نیاز به پرستاری و مراقبت از بیماری افزایش می‌یابد.

عفونت‌های تنفسی به علت آسپیراسیون مکرر، عفونت‌های پوستی به علت زخم بستر و عفونت‌های ادراری از علل اصلی مرگ در مراحل نهایی بیماری خواهد بود(۱،۲،۷).

آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای مراقبت از سالمندان مبتلا به زوال عقل انجام دهند:

 

سندرم غروب

افراد با آسیب‌های شناختی ممکن است نوعی گیجی شبانه را تجربه ‌کنند که سندرم غروب نامیده می‌شود. نشانه‌های این عارضه تحریک‌پذیری، گیجی، خواب آلودگی، پرخاشگری، اضطراب، فریاد زدن و قدم زدن بدون هدف هستند. علت اصلی این علایم به هم خوردن ریتم بیولوژیک بدن به خاطر تغییرات مغزی است. (بدن دارای یک ساعت بیولوژیک درونی مخصوص خود است، که بر اساس این ساعت برخی فعالیت ها در روز مانند هضم غذا و برخی در شب مانند خوابیدن بهتر صورت می گیرد)

عوامل خطری وجود دارند که این وضعیت را بعد از غروب آفتاب، افزایش می‌دهند مانند:

• اختلال در الگوی خواب، سردرگمی و اضطراب به خاطر عدم تفکیک واقعیت و خواب دیدن
• چک کردن دائمی بیمار، طوری که فرد حریم شخصی و استقلال فردی خود را از دست بدهد.
• استفاده از حفاظ‌های میله‌ای در اطراف تخت
• استفاده از داروهای آرام‌بخش
• محرک‌های محیطی: مانند نور (نور خیلی کم یا خیلی زیاد، تاریکی انتهای روز)
• حضور سالمند در یک محیط جدید و ناشناخته
• رنگ‌ها و چیدمان نامناسب اتاق
• محرومیت حسی.

شما می­توانید با همکاری گروهی از افرادی که روزانه با بیمار در ارتباط هستند، این وضعیت را مدیریت کنید:

• حضور افراد آشنا در اتاق
• فراهم کردن فعالیت‌ فیزیکی در بعد از ظهر برای تخلیه انرژی بیمار
• تعدیل نور در محیط برای پیشگیری از تاریک شدن اتاق در عصر
• روشن نگه داشتن ملایم محیط در طول شب
• اطمینان و آگاهی دادن به بیمار از حضور شما
• استفاده از لمس برای آرام کردن فرد
• نگه داشتن دمای محیط در یک محدوده مناسب و مطلوب برای بیمار
• کنترل سر و صدا و محدودیت تجمع افراد در بعد از ظهر
• اطمینان از برطرف شدن نیازهای اساسی فرد (مانند: مایعات کافی، دستشویی، لباس خشک و مناسب).
• نگهداری حلال‌های تمیزکننده، حشره‌کش‌ها، داروها و مواد غیرقابل خوردن که ممکن است به طور ناگهانی خورده شوند در کابینت‌های در بسته
• در پوشش قرار دادن سوکت‌های غیرقابل استفاده برق، پنکه‌ها و موتورها و غیره
• در دسترس قرار ندادن کبریت و فندک (اگر بیمار سیگاری است، باید تحت نظارت نزدیک شما باشد.)
• نصب نرده برای درب‌ها و پنجره‌ها جهت محافظت و جلوگیری از افتادن، نرده
•  استفاده از از علایم رنگی و وسایل هشدار دهنده، روی درب‌ها به خاطر میزان بالای سردرگمی و ناتوانی در به خاطر آوردن نام و محل اقامت

اطمینان از ایمنی بیمار

یکی از مهم‌ترین مراقبت‌هایی که در افراد با زوال عقل (آلزایمر، دلیریوم وغیره) باید درنظر گرفته شود، ایمنی این افراد است؛ زیرا این بیماران ممکن است به علت ضعف در قضاوت و عدم درک مناسب، دچار مشکلات رفتاری جدی و حوادث ناگوار گردند. سروصدا، فعالیت و روشنایی زیاد می‌تواند بیمار را بیش از حد تحریک کند و عملکرد فرد بیش­تر کاهش یابد.

• نور:  نور طبیعی و نوع رنگ، باعث بهبودی اختلالات رفتاری به ویژه بر بهبود خلق و کاهش سرگردانی و بی‌قراری می­شود. محیط‌های سکونتی و مراقبتی که کمبود محرک حسی دارند؛ یعنی نورکافی، رنگ مناسب نداشته و از مصالح و چیدمان مناسب استفاده نشده است و یا فاقد این محرک‌های کلیدی باشند، برای مبتلایان ناکارآمد هستند. در زمان تاریکی، سالمند از سایه‌ها برداشت اشتباه می‌کند؛ بنابراین بهتر است نور اتاق را به گونه‌ای طراحی كنید كه كمترین میزان سایه وجود داشته باشد، برای این کار قبل از غروب کامل آفتاب چراغ‌های خانه را روشن کنید. به گونه‌ای نورپردازی را انجام دهید که نور مصنوعی بتواند جایگزین نور طبیعی باشد. بنابراین لازم است شما کمی قبل از غروب آفتاب پنجره‌ها را با پرده پوشانده و از ترکیب نور سفید و زرد برای روشنایی خانه استفاده کنید؛ در نظر داشته باشید که نور نباید به میزانی زیاد باشد که خیره‌کننده باشد و چشمان بیمار را آزار دهد و نه به میزانی کم باشد که ایجاد سایه و کاهش دید کند. برای این منظور بهتر است به جایی یک منبع روشنایی بزرگ(لامپ) در وسط اتاق‌ها، از چند منبع روشنایی در جاهای مختلف منزل استفاده شود.

 

رنگ:با توجه به این که ادراک رنگ‌ها برای بیشتر بیماران مبتلا به آلزایمر دشوار است. ایجاد تضاد رنگی در میان اسباب و اثاثیه چوبی، وسایل خانه، دیوار‌ها و کف زمین به آن‌ها کمک می‌کند سطوح مختلف را بهتر تشخیص دهند و به این ترتیب در سراسر خانه تردد ایمن‌تری داشته باشند. مثلاً توصیه می‌شود که رنگ ملحفه تخت و پرده با دیوار و کفپوش‌ها تضاد داشته باشند یا در حمام از حوله‌هایی استفاده کنید که رنگشان نسبت به رنگ دیوار کاملاً متضاد باشد. اگر در حمام همه لوازم کاملاً سفید باشد سالمند نمی‌تواند تشخیص دهد که وان یا روشویی کجاست یا برای رسیدن به شیر آب چند قدم باید بردارد.

در چیدمان خانه رنگ‌های پرانرژی مانند نارنجی، قرمز و بنفش را به کار نبرید. این رنگ‌ها برای این بیماران خوشایند نیستند و سبب ناراحتی آن‌ها می‌شوند. به جای آن‌ها به سراغ انتخاب رنگ‌های ملایم مانند لیمویی، آبی آسمانی و قهوه‌ای روشن بروید. البته این موضوع به این معنا نیست که این رنگ‌های پرانرژی را به طور کامل کنار بگذارید، بلکه منظور این است که اسباب اثاثیه و بخش وسیعی از خانه شامل این رنگ‌ها نباشند.

 

• چیدمان: آینه‌ها را از روی دیوار بردارید. به دلیل اختلالاتی که در حافظه سالمندان به وجود می‌آید این احتمال وجود دارد که قادر به تشخیص چهره خودشان نباشند، در نتیجه وقتی در آینه با تصویر خودشان مواجه می‌شوند، هراس و وحشت به سراغشان می‌آید و سراسیمه می‌شوند.

از قرار دادن صندلی بیمار رو به روی تلویزیون خودداری کنید و وسایل  اتاق نشیمن را طوری بچینید که بیمار به نشستن در کنار دیگران تشویق شود؛ همچنین صندلی­های اتاق نشیمن را طوری قرار دهید که مشرف به فضای بیرونی باشند.

• یک دستبند و یا گردبند ساده و ارزان که مشخصات بیمار در آن درج شده باشد و شماره تماس شما در آن ذکر شده باشد، برای بیمار تهیه کنید به طوری­که همیشه و همه جا همراه بیمار باشد. 

ارتقاء درمان‌ها و فعالیت

درمان‌ها و فعالیت‌های مختلف می‌تواند برای بیماران مبتلا به زوال عقل کمک­کننده باشد. بسته به سطح عملکرد بیمار، کاردرمانی و گفتاردرمانی می‌تواند در مراحل اولیه بیماری مفید باشد.

اکثر پسرفت‌های بیمار می‌تواند بوسیله حفظ تماس با محرک‌ها متوقف شود. لمس کردن برای بیمار، یک محرک و تجربه لذت‌بخش است؛ لذا موقعیت هایی را فراهم کنید که بیمار توسط نزدیکانش، لمس شود. برای او موسیقی بگذارید.

فراهم کردن مراقبت‌های فیزیکی

• افراد مبتلا به اختلالات شناختی ممکن است نتوانند احساس گرسنگی خود را بیان کنند. به میزان غذایی که بیمار مصرف می کند، نظارت دقیق داشته باشید.
• بیماران ممکن است به خاطر نیاورند که آب بنوشند؛ بنابراین برای جلوگیری از کم‌آبی، از او بخواهید که آب بنوشد.
• غذاهای مغذی ، نرم، موردعلاقه و پوره‌مانند را برای بیمار فراهم کنید.
• بیمار را به خوردن ذرت بو داده، شکلات، آجیل یا دیگر غذاهایی که به آسانی آسپیره می‌شوند، تشویق نکنید.
• شرایطی فراهم کنید که بیمار در مکان یکسان و ثابت (ترجیحاً یک اتاق با محرک‌های حداقل) و در زمان معینی در روز غذا بخورد.
• الگوی دفع ادرار بیمار را برای تشخیص این که آیا علت بی‌اختیاری نتیجه تغییر شناختی می‌باشد یا به علت مشکلات دیگر بررسی کنید. برای این کار لازم است عوارض تمام داروهای مصرفی بیمار را بررسی کرده و با پزشک مشورت کنید. همچنین بیمار را از نظر ابتلا به عفونت‌های مثانه، کلیه، ابتلا به بیماری‌های پروستات ( بیماران مرد) از طریق مشورت با پزشک متخصص مورد بررسی قرار دهید.
• به بیمار لباس‌های مناسب که در آوردن آنها در هنگام دفع آسان باشد، بپوشانید.

استفاده از داروهای مکمل

هر نوع مکمل یا دارویی باید با تجویز پزشک سالمند و بعد از معاینه و تشخیص بیماری مصرف شود. پزشک ممکن است برای سالمند شما مکمل‌هایی مانند ویتامین ب۶ ₍ B_۶)، ب ۱۲( B_۱۲)، سی (C)و ای ( E)، فولیک‌اسید، روی و سلنیوم تجویز کند.

احترام اشخاص

همچنان که بیماران وضعیت بدتری پیدا می‌کنند، ممکن است شأن و منزلت، ارزش شخصی، استقلال و شخصیت آن‌ها به خطر بیافتد. ممکن است با بیماران مبتلا به زوال عقل با توجه به کاهش شناخت و کاهش قدرت ارتباطی آن‌ها به صورت غیرانسانی رفتار شود. لذا باید به این بیماران توجه خاص کنید:

• شخصیت: در فعالیت‌های مراقبتی شخصیت بیمار را در نظر بگیرید. با بیمار در هر مرحله‌ای از بیماری که قرار دارد مانند قبل از ابتلا به بیماری رفتار کنید؛ از ترحم، بی‌احترامی، اخم، عدم رعایت احترام‌ و شأن و منزلت بیمار، شوخی‌های نا مناسب و نا به جا و غیره بپرهیزید.
• استقلال: به بیماران جهت خودمراقبتی، زمان لازم و کافی بدهید.
• آزادی: آزادی‌ زیاد از حد نیاز نیست و محدود کردن انتخاب‌ها و کنترل آن‌ها بسیار اهمیت دارد. از طرف دیگر نباید به نام امنیت و ارتقاء بهره‌وری، محدودیت‌های شدید در آزادی بیماران اعمال کنید، طوری که کیفیت زندگی آن‌ها به حداقل برسد.
• شأن و منزلت: همه افراد باید به این بیماران احترام بگذارند که این احترام شامل در اختیار قرار دادن لباس‌های جذاب و آراسته‌کردن ظاهر آن‌ها و غیره است. اطرافیان را متوجه این موضوع کنید.(۳, ۸-۱۶).

 

برای شرکت در مسابقه شماره ۱۲ کلیک کنید.

 

 

 

منابع برای مطالعه بیشتر:

۱-دانلود کتاب خودمراقبتی ناخوشی های جزئی(راهنمای خانواده ۱)

۲-دانلود کتاب سبک زندگی سالم(راهنمای خودمراقبتی ۳)

 

منابع

1. عظیمی، م, مطلق م. زندگی سالم در دوره سالمندی. تهران: پژواک آرمان ۱۳۹۶.
2. کامرانی ا. حافظه و شناخت در سالمندی: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۵.
3. مقصودنیا ش. مراقبت های بهداشتی اولیه در سالمندان ایران. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۴.
4. Yousefi Afrashteh M, Sharifi K. The Relationship Between Depression, Perceived Stress and Social Support with Quality of Life in Elderly with Alzheimer’s Disease. Aging Psychology. 2015;1(2):1-10.
5. غفاری، ا, هاشمی ف. سیرکهولت در انسان. تهران: دانشگاه علوم پزشکی بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۱.
6. Momeni M. The Effectiveness of Traditional Music Training in50-65 old Females Working Memory of Alzheimer’sAssociation in Iran. Advances in Cognitive Sciences. 2017;19(3):26-40.
7. Bagherbeik Tabrizi L, Navab E, Farokhnezhad Afshar P, Asadi Noghabi AA, Haghani H. Effect of Cognitive-Behavioral Intervention on Burden of Family Caregivers of Patients with Alzheimer’s Disease. Hayat. 2015;21(1):94-102.
8. Mansoori S, Mozaffar F, Faizi M, Ashayeri H. Non-pharmacological treatment of color, illumination, type, and texture of environmental materials on people with dementia Alzheimer type. Advances in Cognitive Sciences. 2019;21(1):59-74.
9. shfiezadeh A, mirzaee A, Heravi-Karimooi M, Rejeh N, sharif Nia H, Montazeri A. Anxiety and depression in caregivers of elderly with Alzheimer. Health Monitor Journal of the Iranian Institute for Health Sciences Research. 2019;18(6):579-87.
10. Ravari A, Mirzaei T, Salamizadeh A, Askari Majdabadi H. Effect of the spiritual care training on anxiety reduction in home caregivers of the elderly with Alzheimer disease. Koomesh journal. 2017;19(2):467-74.
11. Hosseini MA, Fallahi Khoshknab M, Mohammadi Shahbolaghi F, Mohammad Zaheri S, Soltani P, Khanjani MS. The Effect of Mindfulness Program on the Perceived Stress of Family Caregivers of Elderlies with Alzheimer’s Disease. Journal of Nursing Education. 2016;4(3):1-7.
12. نوقابی، ا. پرستاری سالمندی: نشر جامعه نگر; ۱۳۹۳.
13. مرکز ارائه خدمات بالینی در منزل- سلامت اول [Available from: https://salamateaval.com/sundown-syndrome/.
14. [Available from: www.irna.ir/news/82076069/.
15. اصول و نحوه چیدمان خانه افراد مبتلا به آلزایمر [Available from: https://www.parsine.com/fa/news/509384/.
16. دکوراسیون خانه افراد مبتلا به آلزایمر باید چگونه باشد؟ [Available from: https://www.bartarinha.ir/fa/news/679102.

 

[۱]– Dementia

[۲]– بیماری‌های سیستمیک: بیماری‌هایی که به طور همزمان چند اندام و بافت گوناگون بدن یا همه‌ی بدن را هدف قرار می‌دهند.