شما از این مطلب یاد خواهید گرفت:

• بیماری‌های قلبی و عروقی در سالمندان.
• آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای مقابله و کاهش عوارض ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی برای سالمندان انجام دهند.

تهیه کنندگان:

فاطمه رحیمی: دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

نسیم پیرزاده: دانشجوی کارشناسی ارشد سلامت سالمندی

الهام رجالی پور: کارشناس تغذیه

مقدمه:

بیماری‌های قلبی و عروقی از جمله بیمارهای مزمنی محسوب می‌شوند که نه تنها شمار مرگ و میر بالایی را به خود اختصاص می‌دهند بلکه در دراز مدت باعث ایجاد محدودیت در زندگی می‌شوند. این بیماری‌ها شایع‌ترین علت مرگ و میردر ایران هستند و شامل بیماری عروق کرونر قلب (عروق خون‌رسان به بافت قلب)، بیماری عروق مغز، فشارخون بالا و بیماری عروق محیطی می‌باشند. بیش از نیمی از همه مرگ و میرهای ناشی از بیماری‌های عروق قلب در سنین بالای ۶۵ سال اتفاق می‌افتد.

مهم‌ترین علائم در بیماری‌های قلب و عروقی شامل موارد ذیل می‌باشد:

• احساس ناراحتی و درد قفسه سینه
• ضعف و خستگی زودرس
• تنگی نفس
• سرگیجه
• تپش قلب
• تعریق

عوامل خطر برای بیماری‌های قلبی و عروقی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:

الف) عوامل خطر غیر قابل کنترل:

• سالمندی
• جنسیت(شیوع سکته قلبی در مردان بیشتر از زنان است، اما پس از دوران یائسگی این آمار زنان با مردان برابر می‌شود)
• یائسگی: یائسگی موجب افزایش چربی‌های خون و چربی‌های شکمی، دیابت، چاقی در زنان می شود و زمینه بروز بیماری‌های قلبی- عروقی را فراهم می‌سازد.
• سابقه فامیلی

ب) عوامل خطر قابل کنترل:

• چاقی(به خصوص چاقی شکمی)
• سیگار کشیدن
• فشارخون بالا
• عوامل روانی از جمله استرس، اضطراب و افسردگی
• رژیم غذایی نامناسب
• دیابت(دیابت نوع دو باعث ایجاد تغییراتی در رگ‌های بدن می‌شود که این تغییرات باعث کاهش خونرسانی به قلب و تغییر عملکرد آن می‌گردد و در دراز مدت ماهیچه قلب کارایی خود را از دست می‌دهد).
• مصرف الکل
• زندگی بدون تحرک و ورزش
• چربی خون بالا
• ابتلا به بیماری لثه‌ای(پریودنتال): بیماری لثه ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد زیرا التهاب در لثه‌ها و نفوذ باکتری‌ها به درون خون می‌تواند منجر به تنگ شدن شریان‌های مهم قلب شود و این گرفتگی باعث ایجاد سکته قلبی گردد(۱-۱۱).

آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای مقابله و کاهش عوارض ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی برای سالمندان انجام دهند

برای مراقبت از سالمندان مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی باید به همه جنبه‌های زندگی توجه شود. چرا که مراقبت از سالمندان مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی در مقایسه با جوانان مبتلا به این بیماری‌ها تفاوت‌هایی دارد به عنوان مثال: سالمندان گاهی اوقات علائم معمول سکته‌ قلبی را به شکل متفاوتی (مثل سوزش سر دل) نشان می‌دهند و از طرفی سرعت و روند بهبودی سالمندانی که دچار عارضه قلبی شده‌اند به دلیل از کارافتادگی و عدم فعالیت، ابتلا به دیگر بیماری‌های مزمن و مصرف همزمان چند دارو به مراتب نسبت به جوانان کُندتر است و باید داروها با احتیاط بیشتری برای آن‌ها تجویز شوند. بازتوانی قلب نیز در سالمندان بعد از سکته به دلیل عدم همکاری در تمرین‌های بازتوانی، عدم پذیرش تغییر سبک زندگی و غیره، نسبت به جوانان سخت‌تر و نیازمند حوصله بیشتری است. به طور کلی می‌توان اقدامات پیشگیری‌کننده بیماری‌های قلبی- عروقی را در سالمندان به سه سطح تقسیم‌بندی کرد:

۱) سطح اول: جلوگیری از ایجاد بیماری در سالمندان سالم

الف) تغذیه مناسب:

براساس تحقیقات انجام شده توسط انجمن قلب آمریکا موثرترین ابزار جهت مقابله با بیماری‌های قلبی، رعایت رژیم غذایی سالم و مناسب است. یک رژیم غذایی باید تمام نیازهای روزانه را برآورده کرده و وزن را در یک محدوده طبیعی متناسب با قد و سن نگه داشته و کلسترول خون را نیز در محدوده مناسب نگه دارد.

• حتماً ماهی را در برنامه غذایی سالمند بگنجانید. انجمن قلب آمریکا توصیه کرده است که استفاده از ماهی‌های چرب مانند ماهی‌ آزاد، ماهی تُن، ماهی خال مخالی حداقل دوبار در هفته می‌تواند نقش بسیار مهمی در تأمین اسیدچرب امگا۳ مورد نیاز بدن داشته باشد (استفاده از غذاهای حاوی امگا۳ در سلامتی قلب تأثیر فراوان دارد).
• روغن‌های کلزا (کانولا)، سویا، بادام، آفتابگردان، روغن زیتون، روغن دانه انگور و گردو که باعث کاهش کلسترول(چربی بد) خون می‌شوند و برای سلامت قلب و عروق مفید هستند را جایگزین روغن جامد و چربی‌های حیوانی کنید.
• از لبنیات کم‌چرب و نان سبوس‌دار که حاوی مقادیر زیادی ویتامین ب هستند، برای سالمندان استفاده کنید.
• غذاها را به صورت کم نمک آماده کنید و نمکدان را از سفره حذف کنید.
• از مصرف فرآورده‌های غذایی نمک سود و کنسروی مانند چیپس، سوسیس، کالباس، انواع سس ها، رب ها، ترشی و شوریجات، غذاهای دودی، آجیل های شور، تنقلات شور و نمکی غیره در وعده های غذایی سالمند خودداری کنید.
• تهیه غذاهای چرب و سرخ‌شده را به حداقل برسانید. غذاهای آب‌پز، بخارپز یا تنوری بهترین گزینه برای جایگزینی این غذاها هستند.
• برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی و عروقی روزانه حداقل ۵ واحد میوه و سبزی را در رژیم غذایی سالمند قرار دهید. اگر سالمند به دلیل مشکلات دندانی نمی‌تواند میوه‌ها و سبزیجات را مصرف کند، می‌توانید آن‌ها را به صورت خرد یا رنده شده و یا آب پز و بخار پز استفاده کنید.
• به جای تهیه سس برای سالاد یا سبزیجات، از روغن زیتون با آبلیمو یا سرکه و سبزی معطر به همراه ماست استفاده نمایید.
• قبل از طبخ مرغ، پوست آن را کاملاً جدا نمایید.
• مصرف کله پاچه، مغز، جگر و قلوه که حاوی مقادیر بالای چربی از نوع بد هستند، را به سالمند پیشنهاد ندهید.
• در هنگام تهیه غذا، تا حد امکان مصرف گوشت قرمز و چربی‌های حیوانی را کاهش داده و گوشت مرغ، ماهی و سویا را جایگزین آن نمایید.
• بهتر است سالمند بیشتر از ۴ تا ۵ تخم‌مرغ در هفته چه به تنهایی و چه داخل غذا مصرف نکند (در صورت بالا بودن چربی خون سالمند، مصرف زرده تخم‌مرغ را به حداکثر ۳ عدد در هفته محدود نمایید).
• توجه داشته باشید که حتماً سالمند به صورت روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب مصرف کند.
• بهتر است قهوه و کاکائو(شکلات) در برنامه غذایی سالمند استفاده نکنید.
• با توجه به اینکه بیماری دیابت می تواند زمینه ساز بیماری های قلبی باشد، به کنترل دیابت سالمندان مبتلا، از طریق رعایت توصیه های پزشکان توجه داشته باشید.

ب) فعالیت‌های بدنی مناسب:

فعالیت بدنی با کاهش چربی خون و تعدیل فشارخون می‌تواند مانع از بروز بیماری‌های قلبی و عروقی شود. بر همین اساس سالمند نباید با افزایش سن فعالیت بدنی خود را کاهش دهد و یا قطع کند بلکه باید با رعایت نکات ایمنی و انتخاب ورزش‌های مناسب سن خود به انجام فعالیت‌های بدنی ادامه بدهد. او را به انجام فعالیت بدنی تشویق و با او همراهی کنید.

پ) عدم استعمال دخانیات:

مصرف هر نوع دخانیات مانند سیگار، پیپ، قلیان و چپق برای سلامتی ضرر دارد. قلب و ریه بیشترین آسیب را در اثر استعمال دخانیات پیدا می‌کنند. از طرفی ترک سیگار در بهبود بیماری‌های قلبی بسیار موثر است به طوری که ۵ سال بعد از ترک سیگار، خطر حمله قلبی نصف یک فرد سیگاری می‌شود. هرچند بیش‌تر افراد از مضرات سیگار آگاه می‌باشند اما ترک این عادت در برخی افراد سخت‌تر است و نیاز به کار بیشتری از گفتن (باید سیگار را ترک کنی) دارد.

اگر سالمند سیگار مصرف می‌کند، بهتر است او را ترغیب کنید که سیگار را ترک کند. در نظر داشته باشید که او هنگام شرکت در برنامه‌های ترک سیگار نیاز به حمایت و کمک بیش‌تری دارد. وقتی سالمند در ترک سیگار موفق نشد، تلاش بعدی او نیازمند تشویق و حمایت بیشتری می‌باشد. در نهایت اگر سالمند چندین بار از ترک سیگار شکست خورد، بهتر است به او کمک کنید تا حداقل از تعداد نخ‌های سیگار مصرفی روزانه خود کم کند و به صورت تدریجی و دراز مدت آن تعداد را به حداقل برساند.

* علاوه بر توصیه به اجتناب از مصرف سیگار باید به سالمند توصیه کنید که در معرض دود سیگار قرار نگیرد زیرا دود سیگار نیز مضر است.

ج) مدیریت استرس و اضطراب

همواره سالمند را به امیدواری و مثبت‌اندیشی دعوت کنید و سعی کنید سالمند را به انجام تمرین‌های آرام‌سازی ذهنی به صورت روزانه دعوت کنید. انجام تمرینات یوگا و مدیتیشن در این زمینه کمک‌کننده خواهند بود.

د) مراقبت‌های پزشکی

• مراقبت و بهداشت دهان و دندان‌ سالمند را جدی گرفته و به صورت سالانه سالمند را به نزد دندانپزشک و متخصص لثه برای معاینه وضعیت دهان و دندان او ببرید.
• شناسایی و تشخیص به موقع بیماری‌های قلبی و عروقی باعث کاهش عوارض این بیماری‌ها و تسریع روند درمان می‌شود. بنابراین حداقل سالی یک بار سالمند را باید به نزد پزشک برده تا از نظر بیماری‌های قلبی و عروقی مورد معاینه قرار گیرد.
• میزان فشارخون سالمند را به صورت دوره‌ای بررسی کنید و هر نوع تغییر فشارخون را بعد از چند بار اندازه‌گیری درست به پزشک معالج سالمند گزارش دهید.

۲) سطح دوم: افزایش توانایی در بیماران برای جلوگیری از ایجاد عوارض و بدتر شدن شرایط آن‌ها و رسیدن به بیشترین حد عملکرد و سلامتی:

در زمان مراقبت از سالمند مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی علاوه بر رعایت نکات سطح اول پیشگیری باید نکات زیر را نیز مورد توجه قرار دهید.

الف) تغذیه مناسب:

توجه: به توصیه های پزشک در زمینه مصرف مواد غذایی توجه کنید، علاوه بر آن رعایت نکات زیر کمک کننده است:

• با توجه به اینکه افزایش چربی خون منجر به بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شود و مواد غذایی حاوی چربی بالا، کلسترول خون به ویژه کلسترول نوع بد (LDL)را بالا می‌برند، توصیه می شود در هنگام فراهم کردن غذا برای سالمند، از مصرف روغن‌های اشباع شده، روغن جامد حیوانی، کره، روغن جامد نباتی و چربی‌های  چسبیده به گوشت یا مرغ که خطرسازترین عامل برای بروز بیماری های قلبی هستند، خودداری کنید. همان طور که در سطح اول پیشگیری نیز اشاره شد در رژیم غذایی سالمند چربی‌های خوب(روغن های مایع و گیاهی و مغزها)  را جایگزین چربی‌های بد کنید و مصرف چربی‌ها را به حداقل مقدار برسانید.
• بی اشتهایی ممکن است در بیماران قلبی- عروقی دیده شود که نیاز به مراقبت‌های مخصوص به خود دارد: توصیه می شود برای این افراد به جای استفاده از سه وعده غذایی حجیم، ۵ یا ۶ وعده غذایی کم حجم فراهم کنید. استفاده از وعده‌های غذایی کم حجم در دفعات زیاد، برای بیماران کم‌اشتها و برای کاهش کار قلب بهتر است و همچنین با این کار احتمال افت فشار خون سالمند بعد از صرف غذای حجیم به حداقل می‌رسد.
• سالمند را تشویق کنید روزانه مقدار مناسب و معینی از موادقندی مناسب (غلات سبوس دار) را مصرف کند؛ چراکه موادقندی منبع اصلی انرژی قلب هستند.
• به سالمند یادآوری کنید که هنگام تخلیه روده‌ها از زور زدن اجتناب کند؛ زور زدن در یبوست، باعث فشار آمدن به عضله قلب در بیماران قلبی- عروقی می گردد؛ بنابراین جلوگیری از یبوست در این بیماران مهم است. درصورت ضرورت با پزشک معالج سالمند مشورت کنید، شاید نیاز به تجویز مُلین باشد.

ب) فعالیت‌های بدنی و شرایط محیطی مناسب:

توجه: قبل از شروع هر گونه فعالیت بدنی، با پزشک معالج سالمند بیمار مشورت کنید. علاوه بر این نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

– باید به سالمند توصیه کرد که برای پیشگیری از سرگیجه، ضعف احتمالی در اثر افت فشارخون وضعیتی، به آهستگی بلند شده و به عبارتی از حالت خوابیده به حالت نشسته و سپس ایستاده درآید.

– سالمند در هوای گرم تابستان نباید بیش از ۲۰ دقیقه در فضای باز کار کند. همچنین سالمند باید از قرار گرفتن در معرض هوای بسیار گرم و سرد و باد، اجتناب کند، چون این شرایط خطر سرگیجه یا افتادن را بالا می‌برد.

– در روزهایی که آلودگی هوا زیاد است به خصوص در فصل زمستان، به سالمند یادآوری کنید که در خانه بماند و تمرینات ورزشی خود را در منزل ادامه دهد.

– اگر سالمند در طی روز با گذشت زمان دچار اِدم (وَرم اعضای بدن) می‌شود، برای به حداقل رساندن تجمع خون در وریدها، از جوراب‌های کشی برای او استفاده کنید.

– اگر سالمند قدرت جابه جا شدن ندارد، در نظر داشته باشید که: اِدم همراه با بیماری قلبی عروقی به ویژه در بیماران سالمند می‌تواند موجب شکنندگی پوست آن‌ها شود. بنابراین در زمان تغییر وضعیت احتیاط و مراقبت دو چندان لازم است؛ همچنین باید از آویزان شدن دست و پا از کنار تخت یا صندلی جلوگیری کنید.

– در زمان مراقبت از سالمند، قسمت‌های پوشیده بدن او را بررسی کنید، چراکه پیدا کردن زودرس قسمت‌هایی که در اثر ادم، تحت فشار قرار گرفته‌اند، می‌تواند کمک کننده باشد. به این ترتیب زودتر می‌توانید قسمت‌های تحت فشار را حمایت کنید و ماساژ بدهید و از بروز عوارض آن جلوگیری کنید.

– در نظر داشته باشید که دمای بدن در افراد سالمند ممکن است پایین‌تر از افراد جوان‌تر باشد. تشخیص و پایین آوردن دمای بدن در بیماران مهم است؛ زیرا افزایش دمای بدن باعث افزایش متابولیسم بدن و افزایش نیاز به اکسیژن و بنابراین افزایش کار قلب می‌شود.

در زمان انجام تمرینات ورزشی سالمند مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، نکات بسیار مهمی را باید مورد توجه قرار دهید:

• بهترین ورزش برای سالمندان مبتلا به بیماری قلبی و عروقی، پیاده‌روی است. به سالمند آموزش دهید که ابتدا با ۲ تا ۵ دقیقه پیاده‌روی شروع کند و سپس روزانه یک دقیقه به آن اضافه کند تا این زمان به ۳۰ تا ۴۵ دقیقه برسد.
• شدت ورزش باید به حدی باشد که سالمند دچار احساس تنگی‌ نفس، خستگی شدید، سرگیجه و درد سینه نشود.
• سالمند باید از ورزش در آب و هوای بسیار گرم و مرطوب پرهیز کند.
• در زمان ورزش، سعی کنید کنار سالمند باشید یا از دور نظارت داشته باشید.
• باید همیشه سالمند بیمار، نیتروگلیسیرین زیرزبانی همراه داشته باشد و در صورت بروز مشکل قلبی آن را زیر زبان قرار دهد.
• مراقب باشید که سالمند فعالیت‌های قدرتی(مانند وزنه‌برداری، هل دادن ماشین، شنا رفتن، دمبل زدن و غیره) انجام ندهد.
• اگر هنگام ورزش یا بعد از آن، سالمند دچار سرگیجه، تنگی نفس، درد سینه شد، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
• در صورت ابتلای سالمند به بیماری‌های شایع نظیر سرماخوردگی و غیره باید فعالیت‌های ورزشی را تا زمان بهبودی کامل به تعویق بیاندازد.
• سالمند باید از دوش گرفتن یا شنا کردن در آب سرد و گرم خودداری کند.
• اگر سالمند از داروهای ضدانعقادی (مانند وارفاین، کومادین، آسپرین) استفاده می‌کند باید از انجام فعالیت‌ ورزشی که خطر خونریزی وجود دارد، خودداری نماید.
• دقت داشته باشید که سالمند باید قبل از شروع پیاده‌روی با تمرینات گرم‌کننده عضلات خود را گرم کند (دو دقیقه درجا راه برود و دست‌ها را آزادانه به طرف جلو، عقب و بالا حرکت دهد. برای انجام این حرکت بهتر است کفش ورزشی بپوشد و یا اینکه زیرپایی نرم مثلاً چند لایه پتو یا یک تشک داشته باشد) سپس برای مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پیاده‌روی نماید. مدت پیاده‌روی را به تدریج افزایش دهید تا حداکثر به یک ساعت در روز برسد.
• بهتر است سالمند پیاده‌روی را در دو نوبت صبح و عصر و هر بار ۳۰ دقیقه انجام دهد. (اگر توانایی انجام ۳۰ دقیقه پیاده‌روی مداوم را ندارد، به جای ۲ نوبت پیاده روی در روز آن را به ۳ بار پیاده روی ۱۰ دقیقه‌ای تغییر دهید). برای پیاده روی مسیری هموار و با هوای تمیز انتخاب نموده و یک بطری آب همراه خود داشته باشید تا در صورت نیاز، بنوشد.

* اگر سالمند مجبور به استراحت در بستر باشد باید به او کمک کنید تا تمرینات حرکات مفصل انجام دهد زیرا انقباضات عضلات در طی ورزش سبب بهبود خون‌رسانی به قلب می‌گردد.

پ) مدیریت استرس و اضطراب (به مراقبت های سطح اول مراجعه شود)

ج) مراقبت‌های پزشکی

توجه دقیق به علائم هشداردهنده، امکان شناسایی زودرس بیماران مشکوک به سکته قلبی را فراهم می‌کند که در این صورت، با شروع زودهنگام درمان‌های مناسب می‌توان خطر بروز عوارض و مرگ را کاهش داد. از بین این علائم هشداردهنده، درد قلبی علامت اصلی است. بنابراین به سالمند هشدار دهید اگر دچار کوچکترین درد در سمت چپ قفسه سینه و یا درد تیرکشنده و منتشر به سمت گردن و دست چپ و چانه و کمر شد به شما اطلاع دهد تا بدون معطلی به پزشک و مراکز مراقبتی مراجعه کنید و اگر تنهاست با اورژانس (تلفن ۱۱۵) تماس بگیرد.

گاهی ممکن است سکته قلبی در سالمندان هیچ‌کدام از این نشانه‌های معمول را نداشته باشد و سالمند به جای درد فقط یک حالت تهوع یا بی‌قراری گوارشی را احساس کرده و بدون نشان دادن علائم سکته قلبی احساس ناراحتی کند؛ بر همین اساس باید هر نوع درد مشکوک را در این افراد جدی بگیرید.

۳) سطح سوم: ایجاد بیش‌ترین توانایی در بیماران دچار عارضه به وسیله فعالیت‌های توان بخشی و جلوگیری از عوارض جدید

توجه: به دستورات پزشک معالج سالمند، در خصوص نحوه مصرف داروها، مراجعات بعدی، محدودیت‌های تغذیه‌ای و محدودیت‌ فعالیت‌های فیزیکی و غیره به صورت دقیق عمل کنید. علاوه بر این نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• در مراقبت‌ از سالمند دچار عارضه قلبی در نظر داشته باشید که درمان دارویی بدون بازتوانی قلبی، درمانی ناقص محسوب می‌شود. پس از ترخیص سالمند از بیمارستان از پزشک معالج سالمند نحوه برگزاری برنامه‌های بازتوانی توسط بیمارستان را جویا شوید. اگر در بیمارستان چنین برنامه‌ای برگزار نمی‌شود یا سالمند قادر به پرداخت هزینه‌های این جلسات نیست و یا توانایی جسمی و روحی شرکت در این جلسات را ندارد؛ با کاردرمانگرهای شاغل در بیمارستان مشورت کنید و نحوه انجام تمرینات بازتوانی را بیاموزید و در منزل سالمند را ترغیب به انجام تمرینات کنید.
• با توجه به اینکه سالمندان مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی، محدودیت‌های ویژه‌ای اعم از محدودیت فعالیت‌های شدید و یا تغذیه‌ای و همچنین محدودیت از شرکت در فضاهای پرهیجان دارند، ممکن است دچار ناامیدی و باورهای غلط درباره عملکردهای خود و کاهش حس مفید بودن شوند؛ بنابراین به آن‌ها همواره روحیه و امیدواری بدهید؛ چراکه تحقیقات گذشته ثابت کرده‌اند که افرادی که باورهای مثبتی نسبت به توانمندی خود در مقابله با بیماری را دارند و خود را آسیب‌پذیر نمی‌بینند، سازگاری بالاتری نیز خواهند داشت.
• برخی از سالمندان بعد از سکته حاد قلبی به دلیل روند بیماری و ترس‌های ناشی از آن، دچار درجاتی از اختلال خواب می‌شوند؛ اگر سالمند سکته قلبی را اخیراً پشت سر گذاشته است، در زمان مراقبت از او به میزان خواب او (از نظر بی‌خوابی، کم خوابی و پرخوابی) توجه کنید و از او درباره کیفیت خوابش نیز سوال کنید. اگر سالمند دچار اختلال خواب بود، مراقبت‌های لازم در سالمندان دچار اختلال خواب را برای او اجرا کنید و در معاینه بعدی پزشک حتماً اختلال خواب سالمند را گزارش دهید.
• از همان ساعات اولیه بهبودی بعد از سکته قلبی تا بهبودی کامل و بازگشت به زندگی عادی، سالمند را از نظر حالات روحی، میزان اشتها، میزان خواب و غیره زیر نظر داشته باشید، چراکه تحقیقات نشان می‌دهند بعد از سکته قلبی ابعاد گوناگونی از افسردگی می‌تواند در فرد تظاهر کند. اگر رفتارهای غیرعادی در سالمند مشاهده کردید با پزشک معالج او مشورت کنید و از یک روان‌درمانگر کمک بخواهید.
• برای کاهش استرس، اضطراب و افسردگی سالمند پس از سکته قلبی می‌توانید از روش‌های غیر دارویی نیز کمک بگیرید. مثلاً رایحه درمانی روشی است که از محدودیت کمتر و قابلیت اجرای بالاتری برخوردار است و یک روش ساده و کم‌هزینه است. این عصاره‌ها را می توان به صورت ماساژ روی سطح پوست، در حین شستشو، تنفس مستقیم و یا پخش کردن در محل زندگی به کار برد تا در فرد ایجاد آرامش کند. یکی از گیاهان دارویی که اسانس آن در رایحه درمانی استفاده می‌شود، نعناع می‌باشد که علاوه بر کاهش افسردگی و اضطراب می‌تواند باعث کاهش نبض، فشارخون و تنظیم ضربان قلب شود.
• از مصرف خودسرانه هر نوع داروی شیمیایی و یا داروهای سنتی برای بهبودی سالمند و یا تسکین درد او جداً خودداری کنید.
• فضای زندگی سالمند را سرشار از محبت و حس صمیمت و حمایت کنید تا روند بهبودی او تسریع یابد(۱, ۴, ۶, ۱۲-۲۰).

منابعی برای مطالعه بیشتر:

۱-دانلود کتاب خطر سنجی سکته های قلبی مغزی و سرطان(راهنمای خودمراقبتی خانواده ۲)

۲-سلامتی، آرامش و شادی پس از ۶۰ سالگی، جلد اول، فرهاد بهمن زیاری، حامد آقاجانی، رویا مرادی، الهه زارع

۳-دانلود کتاب خودمراقبتی در ناخوشی های جزئی(راهنمای خانواده ۱)

*****برای شرکت در مسابقه کلیک کنید.*****

منابع

1. Esfahanian V, Nasr A, Rafiei E, Rafiei E, Akbarian E. Relationship between chronic periodontal diseases and acute myocardial infarction. Journal of Isfahan Dental School. 2017;13(1):57-65.
2. Tajmiri M, Rahmani-Nia F. Relationship between nutrition knowledge and physical activity level with risk factors in women with myocardial infarction. Journal of Shahrekord Uuniversity of Medical Sciences. 2018;20(4):1-11.
3. Shah Abadi S, Saidi MR, Hazavehei SMM, Bashiriyan S, Karami M, Marzbani B. Assessment of Risk Factors in Patients with Myocardial Infarction and Coronary Artery Disease: A Needs Assessment Study. Journal of School of Public Health and Institute of Public Health Research. 2017;15(2):98-109.
4. مقصودنیا ش. مراقبت های بهداشتی اولیه در سالمندان ایران. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۴.
5. علینیا، ف, گنابادی، ب, پورآدینه، م, رضایی، ب, علیزاده، ن, حسینی ح. راهنمای آموزشی پیشگیری از بیماری های شایع در دوره سالمندی. بجنورد: بیژن یورد; ۱۳۹۲.
6. Moradi A, Hassani J, Barajali M, Abdollah ZadehB. Modeling Structural Relations of Executive Functions and Psychological Flexibility and Beliefs of Disease in Adaptation to Disease and Psychological Health in Cardiovascular Patients. medical journal of mashhad university of medical sciences. 2019;62(December):147-59.
7. Movaseghi F, Ghodrat L, Moein E, Rezvani Asl R. Effect of Whole Body Vibration Training and Detraining on Selected Cardiovascular Risk Factors in Inactive Middle-Aged Women. The Scientific Journal of Rehabilitation Medicine. 2018;7(2):33-40.
8. Karimy T, Saffari M, Sanaeinasab H, Khalagi K, Hassan-Abadi M. Impact of Educational Intervention Based on Theory of Planned Behavior on Lifestyle Change of Patients with Myocardial Infarction. Iranian Journal of Health Education and Health Promotion. 2016;3(4):370-80.
9. Vaezzadeh N, Hosseini SH. Depression after myocardial infarction. Clinical Excellence. 2013;1(2):69-84.
10. . journal of medical council of islamic republic of iran. 2008;26(4):493-8.
11. Akbari S, Molla R, Namayandeh M, Ahmadi S, Rostaeizadeh Z, Hameiil Z. Investigating the Periodontal Health in Patients with Coronary Heart Diseases. The Journal of Shahid Sadoughi University of Medical Sciences. 2013;21(3):336-43.
12. Sharif Nia H, Esmaeili R, Yaghoobzadeh A, Beik S, Goudarzian AH. The Relationship between Sleep Quality with Depression in Patient with Acute Myocardial Infarction. Qom Univ Med Sci J. 2018;12(6):29-38.
13. Vaezi A, Parizi S, Vahidi A, Tavangar H. Study the Effect of Inhalation of Peppermint Oil on Depression and Anxiety in Patients with Myocardial Infarction who are Hospitalized in Intensive Care Units of Sirjan. Journal of Medicinal Plants. 2017;16(62):55-62.
14. Gaeini Z, Bahadoran Z, Mirmiran P, Azizi F. Association of Dietary Fat Pattern and Incidence of Cardiovascular Disease, Hypertension and Chronic Kidney Disease: Tehran Lipid and Glucose Study. Iranian Journal of Endocrinology and Metabolism. 2019;20(6):332-43.
15. Afrasiabi-Far A, Hosseini P, Fallahi-Khoshknab M, Yaghmaei F. The Barriers to MyocardialInfarction Patients’ Participation in Cardiac Rehabilitation Program. Archives of Rehabilitation. 2008;9(3):75-99.
16. نوقابی، ا. پرستاری سالمندی: نشر جامعه نگر; ۱۳۹۳.
17. یکتامرام، ع, سخنگویی ی. اهمیت تغذیه در دوره سالمندی: سازمان بهزیستی کشور; ۱۳۹۰.
18. Taghizadeh Z, Nikbakht H, Shakery N. Effect of Virgin Olive Oil With and Without Aerobic Training on the Selective Indicators of Cardiovascular Diseases in Women. Iranian Journal of Nutrition Sciences & Food Technology. 2018;13(3):19-26.
19. Shakiba E, Shahabadi S, Hazavehei MM, Saeidi MR, Marzbani B, Bashiriyan S, et al. Efficacy of Transtheoretical Model on Preventive Nutritional Behaviors of Cardiovascular Diseases: A Randomized Controlled Trial. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2018;28(163):24-37.
20. Soltani L, Ravari A, Sabzevari S. Relationship between prodromal (warning) symptoms and referring time in patients with myocardial infarction. Cardiovascular Nursing Journal. 2016;4(4):22-31.