نحوه رفتار با سالمند

نحوه رفتار با سالمند

 

شما از این مطلب یاد خواهید گرفت:

• آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای ارتقاء روابط خود با سالمندان انجام دهند.
• چگونه با چالش‌های رفتاری سالمندان مبتلا به آلزایمر به نحو درست برخورد کنیم ؟

تهیه کنندگان:

فاطمه رحیمی: دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

نسیم پیرزاده: کارشناسی ارشد سلامت سالمندی

مقدمه:

کیفیت مراقبت از سالمندان، وابسته به چگونگی و کیفیت روابطمان با آن‌هاست. ارتباط، به معنی برقراری تماس معنی‌دار و هدفمند بین افراد است. همچنین ارتباط را می‌توان فرآیند انتقال و تبادل افکار، اندیشه‌ها، احساسات و عقاید دو فرد یا بیشتر با علائم و نماد مناسب به منظور کنترل و هدایت یکدیگر تعریف کرد.

چگونگی برقراری ارتباط موثر با سالمندان در این دوره از زندگی به علت مواجه‌ی آن‌ها با مشکلات متعدد ناشی از سالمندی، اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند؛ چراکه شرایط سالمندان مثل برخی فراموشی‌ها، ضعف شنوایی، تأثیر داروها و غیره، درک و تعامل با این افراد را پیچیده می‌کند؛ از این‌رو، نحوه‌ی برخورد با سالمند اولین قدم برای برقراری ارتباط مناسب با او است.

در ارتباط با سالمندان نباید فراموش کرد هر فرد ارزش‌ها، باورها و فرهنگ خاص خودش را دارد. در این راستا نخستین اصلی که در ارتباط با سالمند باید رعایت شود، ارزش و احترام به گفته‌های اوست؛ اما منظور ما این نیست که برای برقراری ارتباط موثر با سالمند باید هرچه او می‌گوید، قبول کنیم، بلکه منظور آن است به او و حق او برای فکر کردن و سخن گفتن احترام بگذاریم. بر همین اساس، بهترین راه برای برقراری یک ارتباط قوی با سالمند، فراگیری مهارت‌ آن است(۱, ۲).

اگر اختلاف سنی زیادی با سالمند دارید، در نظر داشته باشید که عقاید و ارزش‌های سالمندان امروز، در جوامع کاملاً متفاوتی با جامعه‌ی کنونی شکل گرفته است. آن‌ها حوادث تاریخی و شرایط اقتصادی- اجتماعی متفاوتی را پشت سر گذاشته‌اند. درک آنچه بر سالمند کنونی گذشته است، برای شما ممکن است سخت باشد و تنها یک ارتباط خوب می‌تواند این شکاف نسلی را هموار سازد. همچنین گاهی سالمندان رفتارهای کودکانه‌ای مثل یک‌بعدی دیدن مسائل، ربط دادن بی‌منطق موضوع‌های گوناگون به هم و یا پافشاری و اصرار بر بعضی رفتارها و نظرات را از خود نشان می‌دهند که شاید شما به عنوان یک شخص جوان‌تر از دیدن این رفتارها یا شنیدن این استدلال‌ها ناراحت و کلافه شوید. توجه کنید که این طرز برخوردها اقتضای دوران کهولت سن است. پس صبور باشید و لبخند بزنید و بکوشید فضایی دوستانه برای تعامل به وجود آورید و به سالمند فرصت فهم و هضم مطالب را بدهید(۱).

آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای ارتقاء روابط خود با سالمندان انجام دهند.

برای برقراری یک ارتباط موثر با سالمندان چند اصل مهم وجود دارد که در ادامه به صورت مختصر به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت:

۱) حرف زدن:

می‌توانید با رعایت اصول و مهارت‌های ارتباط بین فردی، ارتباط خوبی با سالمند برقرار کنید؛ از جمله‌ی این ارتباط‌ها می‌توان به نشستن کنار سالمند، صحبت‌کردن چهره‌ به چهره و اختصاص وقت کافی برای او اشاره کرد که نشان‌دهنده‌ی علاقه‌مندی شما به او و یاری کردن وی است. برای موثر بودن صحبت با سالمند، رعایت نکات زیر می‌تواند کمک‌کننده باشد:

• همواره با احترام و به درستی سالمند را خطاب کنید. از نامی که دوست دارند، بشنوند و یا به وسیله‌ی آن صدا شوند، استفاده کنید؛ به عنوان مثال: اگر دوست دارند آقا یا خانم به ابتدای اسمشان اضافه شود، این کار را انجام دهید.
• اولین و ساده‌ترین و بهترین راه شناسایی نیازهای سالمند، سوال از خود او به شیوه‌ای محترمانه و بدون القای حس ترحم است؛ پس با احترام از او بپرسید که به چه چیز نیاز دارد.
• در صحبت با سالمند، لحن و تن صدا بسیار مهم است. اگر در کلام و یا لحن صدا و نوع رفتارتان حالتی باشد که عزت نفس او تهدید شود، حالت تدافعی به خود می‌گیرد، رنجیده‌خاطر می‌شود و نمی‌توانید منظورتان را آن‌گونه که می‌خواستید بیان کنید.
• ممکن است سالمند شما مشکل شنوایی، مشکل در صحبت کردن یا اختلال و مشکلاتی در حافظه داشته باشد. در این موارد، لازم است حین گفتگو با سالمند، به حق او برای فکر کردن و سخن گفتن احترام بگذارید.

از آنجایی که اختلال در حافظه باعث عدم یادآوری لغات مناسب در هنگام صحبت با دیگران می‌شود؛ اگر سالمند در حال صحبت است، به او فرصت دهید تا  حرفش را تمام کند و هیچ‌گاه جملات او را کامل نکنید؛

• چراکه با کامل کردن جملات سالمند، به فرد احساس ناتوانی در صحبت کردن و سرخوردگی دست می‌دهد و این وضعیت او را از حضور در جمع و مشارکت در گفتگوهای خانوادگی یا دوستانه دور می‌کند.
• اگر سالمند مشکل شنوایی دارد، نباید برای صحبت کردن با او صدایتان را بلند کنید یا فریاد بزنید. برای این‌که او حرف‌های شما را بشنود، با صدای معمولی و نزدیک گوشی که شنوایی بهتری دارد، صحبت کنید. هرگز در زمان صحبت با سالمند، کلمات را تند و بریده‌بریده بیان نکنید. همچنین در حین صحبت، سعی کنید شمرده و روشن حرف بزنید و با او چهره به چهره باشید؛ به این صورت بخشی از دریافت صحبت‌های شما از راه لب‌خوانی انجام می‌شود و سالمند راحت‌تر متوجه صحبت‌های شما خواهد شد.
• جملات و سوالات غیر واضح، افراد سالخورده دارای اختلالات حافظه‌ و شنوایی‌ را دچار آشفتگی می‌کند؛ لذا از سوالات و جملات مستقیم استفاده کنید. هرقدر زبانتان صریح‌تر باشد، فهم آن آسان‌تر خواهد بود.
• در هنگام صحبت، اگر سالمند در وضعیت نشسته قرار دارد یا در حال غذاخوردن است، بهتر است کنار او بنشینید و حرف بزنید. این حرکت نشانه‌ای از احترام شما به سالمند خواهد بود. همچنین با کم شدن فاصله‌ی بین شما و سالمند مشکلات شنیداری او کمتر خواهد شد.
• از اصطلاحات عامیانه‌ی روزمره که تکه‌کلام نسل‌های پس از اوست، استفاده نکنید؛ چون گفتار شما را مبهم و نامفهوم می‌کند.
• اگر درک و فهم سوال یا جملات شما برای سالمند دشوار است، اصراری بر تکرار چندین‌باره آن نداشته باشید و صحبت خود را به وقتی دیگر و در پیش گرفتن شیوه‌ای جدید موکول کنید.
• عبارات و نظرات خود را به طور منطقی و معقول مطرح کنید. دقت کنید که اگر چند مسئله را باهم ترکیب کنید، ممکن است فهم آن برای سالمند سخت باشد؛ بنابراین بهتر است در هر گفتگو سعی کنید فقط به یک هدف و انتقال یک مساله برسید.
• اگر سالمند علاقه به شنیدن اخبار دارد، صبح‌ها برای او روزنامه بخوانید و خبرها را تفسیر کنید. در خواندن برخی اخبار می‌توانید چاشنی طنز را نیز به آن اضافه کنید تا فضای بین شما صمیمی‌تر شود.
• وقتی سالمند از چیزی ناراضی است و چیزی را نمی‌پذیرد، با روی گشاده به او فرصت دهید و اگر نیاز بود در فرصتی دیگر آن مورد را از جنبه‌ای دیگر بیان و بررسی کنید.
• از انجام کارهای به نظر خیلی ساده، اما مهم غافل نشوید. مثلاً می‌توانید صبح زود به سالمند با یک صبح‌به‌خیر همراه با یک لبخند، انرژی هدیه دهید. هیچ‌گاه لبخند را فراموش نکنید؛ چراکه این لبخند زندگی را در مسیر مطلوب‌تری قرار می‌دهد.
• با سالمند شوخ‌طبع باشید؛ اما سعی کنید با گذشته‌ی سالمند یا مواردی که او حساسیت‌های ویژه‌ای نسبت به آن‌ها دارد، شوخی نکنید؛ چراکه ممکن است باعث ناراحتی و یا حتی خشم او نسبت به خودتان شوید.
• توجه کنید که این برخلاف شأن سالمند است که در حضور دیگران با صدای بلند در مورد مشکلات دفعی و روده‌ای او صحبت کنید و او را بابت این مشکل، سرخورده و شرمگین کنید(۱-۴).

۲) شناخت:

خلق و خوی سالمند را بشناسید. با شناختن خلق و خوی سالمند، می‌توانید اعتماد و احترام او را نسبت به خود جلب کنید.

• یکی از راه‌های شناخت سالمند، مشاهده کردن اوست. طرز ایستادن، حالات صورت، لحن کلام و واکنش‌ها و احساسات او نسبت به اتفاقات، افراد و یا حتی اشیاء، همگی می‌توانند درک بهتری از سالمند به ما بدهند.
• تمام تلاش خود را بکنید تا سالمند متوجه شود که شما احساسات، نقطه‌نظرها و عقیده‌های او را متوجه شده‌اید. برای این کار می‌توانید نظرها و احساسات سالمند را بازگو کنید و از او بخواهید اشکالات صحبت شما را بگوید و یا مواردی را که دوست دارد، بیشتر توضیح دهید(۱, ۲, ۴).

۳) گوش دادن:

باید به صحبت‌های سالمندان فعالانه گوش فرا دهید. گوش دادن فعالانه چیزی بیش از شنیدن ساده است و در واقع همدلی با سالمند است. همدلی با سالمند یعنی خودمان را جای فرد سالمند بگذاریم و بفهمیم که او در موقعیت‌های مختلف چه فکر یا احساسی دارد.

• در هنگام گوش دادن فعال باید در برابر صحبت‌های سالمند صبور باشید و وقت بیشتری را صرف کنید، بهتر است که با سالمند ارتباط غیرکلامی هم برقرار کنید؛ این نوع از ارتباط شامل: لبخند زدن، تکان دادن سر برای تأیید، نگاه کردن (ارتباط چشمی)، گرفتن دست، تعارف با دست و غیره می‌شود؛ بدین ترتیب سالمند احساس می‌کند که شما علاقه‌مند به شنیدن صحبت‌های او هستید.
• اگر از چیزی شکایت دارند، در رفع مشکل آن‌ها اهمال نکنید، با جدیت آن را قبول کنید و با اصلاح بعضی از نواقص، احساس رضایت را برایشان به وجود آورید. همه‌ی این اقدامات برای این است که احساس کنند به آن‌ها توجه می‌شود(۱-۵).

 

۴) لمس کردن:

ابتدایی‌ترین شکل برقراری ارتباط با سالمند لمس آن‌ها، می‌باشد.

• لمس دست سالمند و نگه داشتن دست او در دستتان، به ابراز محبت شما نسبت به او و حس اعتماد او نسبت به شما و همچنین برانگیختگی احساساتی مانند امید و علاقه کمک می‌کند.
• نکته‌ی بسیار مهم این است که برخی افراد، علاقه به لمس شدن توسط دیگران ندارند؛ بنابراین لازم است که در ابتدا از سالمند بپرسید که لمس دستان او توسط شما، او را آزار نمی‌دهد، سپس به لمس او بپردازید(۲, ۵).

 

 

۵) مراقبت و تعامل با سالمند:

– هنگام برخورد و مراقبت از سالمند نباید با او مانند یک کودک یا به طرز ترحم‌آمیز رفتار کنید؛ هیچ‌گاه از یاد نبرید که او نیز در گذشته، شأن و منزلت اجتماعی بالایی داشته و به اجتماع خدمات بزرگی کرده و اکنون به واسطه‌ی آسیب‌های ناشی از افزایش سن ناتوان شده است.

– به جای دستور دادن به سالمند از او درخواست کنید و یا به او پیشنهاد بدهید. اجازه دهید که سالمند احساس کند که در فرآیند تصمیم‌گیری در مورد مسائلی مانند: مراقبت‌های پزشکی و امور روزانه (نوع غذاهای سرو شده در وعده‌های غذایی و دکوراسیون منزل و غیره)، مشارکت دارد و در کنترل بعضی از جنبه‌های زندگی خود سهیم است. مثلاً به جای ” شما باید امروز ورزش کنید” بگویید ” موافقید امروز باهم کمی حرکات ورزشی انجام دهیم؟” یا به جای ” شما باید داروهایتان را مصرف کنید” بگویید ” می‌دانم مصرف هر روز این داروها کمی آزاردهنده است؛ اما مصرف دارو برای سلامتی شما خیلی مهم است”.

– بیش‌تر سالمندان دوست ندارند برای انجام کارهای شخصی و روزانه‌ی خود، مانند: لباس پوشیدن، شستشو و رفتن به دستشویی به دیگران وابسته باشند. با این حال، هر سالمندی ممکن است به خاطر بیماری یا ضعف جسمانی در چنین موقعیت‌هایی قرار گیرد؛ لذا بسیار مهم است که به سالمند آزادی عمل و حق انتخاب داده شود. برای رسیدن به این مهم، او را تشویق و ترغیب کنید که برای خود برنامه‌ریزی داشته باشد. همچنین داشتن استقلال مالی برای او از اهمیت زیادی برخوردار است و باعث احساس اعتماد به نفس، عزت نفس و امنیت می‌شود.

– در هنگام مواجهه با اختلاف نظر با سالمند، انعطاف‌پذیر باشید و طوری رفتار کنید که او درک کند شما تنها به دنبال نشاندن حرف خود به کرسی نیستید؛ رعایت این اصل کمک می‌کند که گفتگو و تعامل بین شما ادامه پیدا کند.

– سعی کنید بسیاری از کارهای مشترک بین خود و سالمند را در یک زمان انجام دهید؛ بدین ترتیب سالمند احساس جداشدن از خانواده و یا حتی جامعه را نخواهد داشت؛ به عنوان مثال بهتر است زمان میل وعده‌های غذایی خود و سالمند را یکی کنید و حداقل سه وعده‌ی صبحانه و ناهار و شام را با او میل کنید.

– اگر سالمند از موضوعی ناراحت یا عصبانی است، سعی کنید حواس او را به موضوع دیگری متمرکز کنید؛ با این کار او احساسات قبلی خود را فراموش می‌کند؛ مثلاً می‌توانید خاطرات شاد و به یاد ماندنی او را با دیدن عکس‌های گذشته برایش یادآوری کنید یا با یکی از اعضای خانواده که مورد علاقه‌ی سالمند است، تماس بگیرید و از او درخواست دیدار حضوری با سالمند و یا ارتباط تصویری با سالمند را داشته باشید.

– با توجه به علاقه، توان و تخصص سالمند، به صورت روزانه، کاری به او بسپارید یا او را درگیر فعالیتی کنید تا احساس بیهودگی نکند(۱, ۲, ۴, ۵).

 

چگونه با چالش‌های رفتاری سالمندان

آنچه بیش از هر عارضه‌ ناشی از سالمندی، رفتار و تعامل با سالمند را در معرض خطر قرار می‌دهد، ابتلای سالمند به اختلالات روانی و شناختی است. مهم‌ترین و پُرچالش‌ترین این عوارض، ابتلا به بیماری آلزایمر است. با آغاز نشانه‌های ابتلا به اختلالات شناختی به ویژه آلزایمر، رفتار و خلق و خوی برخی سالمندان به صورت ناگهانی تغییر می‌کند. این در حالی است که خود فرد یا شما هنوز اطلاع ندارید که او بیمار شده است؛ به عنوان مثال: اگر سالمند به طور ناگهانی خشمگین می‌شود و یا حتی بددهانی می‌کند؛ در صورتی که قبلاً چنین رفتارهایی از او سر نمی‌زده، ممکن است در آغاز ابتلا به آلزایمر باشد. در این هنگام قطعاً تعامل با سالمند از مشکل‌ترین بُعدهای مراقبتی خواهد بود؛ اما آن چیزی که بسیار مهم است، رعایت اصول اخلاقی در هنگام تعامل با سالمند مبتلا به آلزایمر است؛ به عنوان مثال:

۱) در نظر داشته باشید که سالمند مبتلا به آلزایمر، همچنان انسانی با ارزش و با منزلت است و مستحق برخورداری از احترام همچون سایر مردم و به ویژه هم سن و سال‌های خود است.

۲) سالمند مبتلا باید تا حد امکان در تصمیماتی که زندگی و آینده‌ی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، شرکت داده شود.

 

اگرچه رنج های خانواده های بیماران مبتلا به سطوح شدید آلزایمر در قالب کلمات نمی گنجد و گاهی مراقبین ناچارند، بر اساس حالات بیمار  و شرایط سخت مراقبت فقط دست به اقداماتی موقتی برای کنترل اوضاع کنند اما امیدواریم توصیه های زیر بتواند تا اندازه ای برای افرادیکه تازه به جمع مراقبین پیوسته اند مفید باشد. در ادامه به چند رفتار پُرتکرار و شایع در بین بیماران مبتلا به آلزایمر خواهیم پرداخت و سپس راهکارهایی را نیز برای کاهش عوارض آن ارائه خواهیم داد.

 

رفتار۱: سالمند مرتب یک سوال را تکرار می‌کند.

ممکن است شما فکر کنید که او درست به جواب‌های شما گوش نمی‌دهد یا می‌خواهد جلب توجه کند یا سعی می‌کند که شما را عصبانی کند؛ اما واقعیت این است که فرد در اثر آلزایمر حس شدید عدم اطمینان و ناامنی دارد، او ممکن است یک سوال را به طور مکرر بپرسد؛ زیرا به دنبال امنیت و اطمینان است یا شاید جواب‌های قبلی شما، به نظر او، مبهم، نامشخص یا گنگ می‌رسد. برای مثال: اگر او مکرراً می‌پرسد که آیا در حال رفتن به دکتر است، دکتر ممکن است منبعی از ناامنی برای او باشد. در مراحل پیشرفته‌تر، اختلال حافظه می‌تواند به قدری شدید باشد که فرد سوال کردنش را به یاد نیاورد.

راهکار:

– به صورت واضح، آرام و شمرده به سالمند پاسخ دهید و از او بخواهید پاسخ شما را تکرار کند.

– حواس فرد را با سایر فعالیت‌ها یا موضوعات برای بحث، پرت کنید.

– از بحث کردن یا جواب دادن با عصبانیت خودداری کنید. فرد را به خاطر مشکل حافظه سرزنش نکنید.

– در صورتی‌که سالمند سواد خواندن دارد، پاسخ سوال را بنویسید.

 

رفتار۲: به نظر می‌رسد شخصیت سالمند تغییر کرده است.

تغییرات شخصیت، نشانه‌های اختصاصی آلزایمر می‌باشند. اغلب این تغییرات، قبل از هرگونه اختلال واضحی در حافظه یا توانایی‌های عقلانی مشاهده می‌شود. اختلال مغزی در آلزایمر می‌تواند به طور اساسی رفتارهای فرد را تغییر دهد. در جدول ۱ تغییرات رفتاری در اثر ابتلا به آلزایمر را مشاهده می‌کنید.

جدول۱: تغییرات رفتاری رایج در مبتلایان به آلزایمر

شخصیت طبیعی	خصوصیات جدید
از نظر اجتماعی فعال است.	از نظر اجتماعی گوشه‌گیر است.
ملایم، زودجوش	نگران، زود ناراحت می‌شود.
مهربان، فهیم	خودخواه، تقاضامند
با آرامش	بدبین
از نظر هیجانی کنترل دارد.	بیش از اندازه هیجانی است.
با دقت، محتاط	بی دقت
قضاوت خوب	قضاوت ضعیف
از نظر جنسی حساس است.	از نظر جنسی تقاضامند است.
دوستانه	غیردوستانه، خصمانه
صادق	دروغگو
انعطاف‌پذیر	سخت
با محبت	دلسوز نیست

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

راهکار:

– تغییرات شخصیت را به عنوان پیامدی از اختلال مغزی بپذیرید و تلاشی در تغییر آن‌ها نداشته باشید؛ فقط سعی کنید آن‌ها را کنترل کنید؛ به عنوان مثال: تلاش کنید نیاز فرد به اطمینان و اعتماد به نفس، ارزش و عشق را برآورده کنید.

رفتار۳: سالمند، آنچه مراقب از او خواسته  که انجام دهد را انجام نمی‌دهد یا نیمه‌کاره رها می‌کند.

اختلال حافظه باعث می‌شود که توجه و تمرکز روی انجام دادن کارها دشوارتر شود؛ برای مثال: فرد مبتلا در حین گفتگو یا غذاخوردن، با دیدن پیراهنی که بر روی رختخواب افتاده ، ممکن است سریعاً به این فکر کند که باید آن را سرجایش می‌گذاشته  و به همین راحتی گفتگو یا غذاخوردن را نیمه‌کاره رها کند و به سراغ پیراهن برود.

راهکار:

– برای فعالیت‌های روزمره، برنامه‌ی منظم و تکرارشدنی ترتیب دهید.

– در زمان نزدیک شدن به کامل کردن وظیفه، از سالمند خواهش کنید که آن را به اتمام برساند.

– همکاری قدم به قدمی برای وظایف پیچیده‌تر فراهم آورید.

– در زمانی که به نظر می‌رسد سالمند انجام یک کار و یا چگونگی کامل کردن قسمت‌های مختلف آن را فراموش کرده، با اظهارات کلامی، با وی همکاری کنید.

– وظایفی که به سالمند داده می‌شود را چند مرحله‌ای کنید و هر مرحله را جداگانه بیان کنید و منتظر پاسخ از سوی او باشید.

 

رفتار۴: سالمند مشکلات حافظه‌اش را انکار می‌کند و برای خطاها بهانه می‌آورد و دیگران را مقصر می‌داند یا بی‌اطلاع از مشکل به نظر می‌رسد.

ممکن است فکر کنید که فرد مبتلا دروغ می‌گوید و یا کارهای خود را توجیه می‌کند؛ اما واقعیت آن است که انکار مشکلات حافظه، پاسخی بسیار رایج به آلزایمر و مکانیسمی دفاعی، به ویژه در ابتدای بروز نشانه‌های آلزایمر  می‌باشد و سالمند را از تغییرات ترسناک حفاظت می‌کند. اگر سالمند بهانه می‌آورد یا دیگران را مقصر می‌داند؛ ممکن است از روی درماندگی، در حال تلاش برای توضیح دادن نقص حافظه‌اش باشد؛ بدون‌ اینکه به طور مستقیم با مشکل مواجه شود.

راهکار:

– از مجبور کردن سالمند به مواجه شدن با مشکلات حافظه، اجتناب کنید؛ چراکه این کار به اضطراب و افسردگی بیشتر او دامن می‌زند.

– برای کمک به انجام کارهای روزمره، یادداشت‌ها یا چک‌لیست‌هایی تهیه نمایید.

– اگر به نظر می‌رسد که سالمند دارای مشکلی است ولی نمی‌تواند آن را با خانواده خود مطرح نماید، یا از این کار امتناع می‌کند، با مشاوره یا متخصص مشورت کنید.

 

رفتار۵: سالمند اصرار دارد که نیازی به کمک ندارد؛ زیرا همیشه همه‌ی کارها را خودش انجام می‌داده و هنگامی که می‌خواهید کمک کنید، عصبانی می‌شود.

امتناع سالمند از کمک، تلاشی برای حفظ استقلال خود می‌باشد، چراکه با نشانه‌های آلزایمر، اعتماد به نفس وی مورد تهدید قرار گرفته است.

راهکار:

– تعیین کنید که چه کمکی مورد نیاز است و آن را به شکلی دوستانه فراهم نمایید.

– از پافشاری کردن بی‌جهت بر نقطه ضعف او خودداری کنید.

– از مواجه کردن وی با مشکلات به طور مستقیم خودداری کنید.

 

رفتار۶: سالمند، پول‌ها و صورت‌حساب‌های ماهانه‌اش را به خوبی اداره نمی‌کند. او شما و دیگران را به خاطر دزدیدن پول‌ها متهم می‌کند. او ادعا می‌کند که متصدی بانکی، مسائل مالی‌اش را اداره می‌کند.

داشتن پول و مدیریت آن، یکی از نمادهای لیاقت و استقلال فرد بوده و سالمند ممکن است دیگران را به خاطر اشتباهاتش مقصر بداند؛ زیرا او در تلاش برای حفظ اعتماد به نفس و استقلال خود می‌باشد. متهم کردن دیگران به برداشتن پول، یکی از راه‌هایی است که فرد در آن مشکل اختلاف در پولش را حل می‌کند و از اعتماد به نفس خود حمایت و حفاظت می‌نماید.

راهکار:

– صورت‌حساب مالی سالمند را کنترل نمایید.

– هنگامی که مسائل مالی را مورد بحث قرار می‌دهید، به ترس‌ها و عدم اطمینان او حساس باشید.

– به سالمند اجازه دهید که مقداری پول نقد پیش خود داشته باشد تا با تغییرات برنامه‌ی مالی سازگاری بیشتری پیدا کند.

– توافقات قانونی مانند استفاده از کمک‌های وکیل و قیومیت را به عنوان روشی برای حفظ امنیت‌مالی فرد در نظر بگیرید.

 

رفتار۷: سالمند داستان‌های شک‌برانگیزی تعریف می‌نماید و چیزهای عجیب و غریبی را بیان می‌کند.

همان‌طور که حافظه و تعقل به مرور کاهش می‌یابد، وقفه‌های بیشتری در درک بیماری از واقعیت ایجاد می‌شود. برای بیمار سخت‌تر است که آنچه اتفاق افتاده را شرح دهد یا درک نماید. داستان‌های شک‌برانگیزی که آشکارا نادرست است، ممکن است تلاشی برای پُر کردن وقفه‌هایی که می‌بیند و توضیح چیزهایی که وی نمی‌تواند درکشان کند، باشد.

راهکار:

– درک بیمار از وقایع را روشن و تصحیح کنید.

– توجه فرد را با صحبت در مورد سایر چیزها منحرف کنید.

– اگر سالمند نگران است، به وی آرامش بدهید.

 

 

رفتار۸: سالمند می‌خواهد که امور یا کارها به سرعت و بدون فاصله‌های زمانی انجام شوند. او می‌خواهد که شما هرکاری را انجام دهید.

 

اگر سالمند قبل از ابتلا به اختلالات حافظه، مطالبات و درخواست‌هایی این چنین داشته، بیماری می‌تواند چنین خصوصیتی را تشدید نماید. علاوه براین، کاهش حافظه‌، ممکن است باعث اضطراب و وحشت او شده و تقاضاهای او و یا رفتار وابستگی بیش از حد وی، ممکن است تلاشی برای کسب کنترل شرایط خود و اطرافش باشد؛ ممکن است از عصبانیت به عنوان یک پوشش برای ترس‌های خود استفاده کند.

راهکار:

– کارهایی را با همکاری سالمند انجام دهید، حتی اگر او درخواست نکرده باشد. کارهایی مانند: گردگیری، تا کردن لباس‌ها، چیدن میز یا جمع‌کردن سفره پس از صرف غذا، مرتب کردن تخت، جمع‌کردن وسایل اتاق و چیدن مرتب آن‌ها، آب دادن به گل‌ها و تمیز کردن برگ گل‌ها را در صورت داشتن توانایی جسمی به سالمند بسپارید.

– با سایر افراد در مورد احساس درماندگی خود حرف بزنید.

 

رفتار۹: سالمند به طور مکرر در مورد تجارب خود از گذشته صحبت می‌کند.

اگرچه ممکن است فراخواندن تجربیات اخیر برای فردی که نقص یا اختلال مغزی دارد قابل اعتماد نباشد، اما همچنان ممکن است اطلاعات دورتری از گذشته به یاد بیاورد. چون اطلاعات گذشته به مدت طولانی‌تری در ذهن  باقی مانده، می‌تواند برای شخص اعتماد به نفس و هویت ایجاد نماید.

راهکار:

– از خاطرات گذشته برای افزایش معنا و مفهوم فعالیت‌های فرد استفاده کنید.

– سعی کنید علت تکرار را بیابید. آیا این تکرار در رابطه با یک فرد خاص، در محیطی خاص و یا در زمان مشخصی در روز ایجاد می‌شود؟ با حذف علت، می توانید تکرار سوالات را کنترل کنید.

– اطلاعات ملموسی فراهم نمایید که حال را از گذشته متمایز نماید؛ برای مثال: مقایسه‌ عکس نوه ها در بزرگسالی نسبت به عکس کودکی آن­ها

– برای صحبت کردن در مورد خاطرات خوش گذشته، زمان بگذارید.

 

رفتار۱۰: توانایی شناختی سالمند از روزی تا روز دیگر یا از ساعتی به ساعت دیگر تغییر می‌کند.

 

طبیعی است که حافظه‌ی همه‌ی افراد مبتلا به آلزایمر در نوسان است.  اشتباه است اگر باور داشته باشید که بالارفتن توانایی شناختی در روزی معین، به معنای بهبودی شرایط و حافظه‌ی سالمند است.

راهکار:

– اطلاعاتی که سالمند راحت‌تر به یاد می‌آورد، مشخص نمایید.

– توجه نمایید که سالمند برخی اطلاعات را در آرامش و سکون بهتر به خاطر می‌آورد. پس شرایط مناسب را فراهم کنید.

 

رفتار۱۱: سالمند علی‌رغم خطرات ایمنی به رانندگی ادامه می‌دهد.

در نظر داشته باشید که رانندگی آزادی و کنترل بر زندگی روزمره را به افراد می‌دهد. انکار کردن از دست دادن توانایی رانندگی، به معنی پذیرفتن شکست و سردرگمی است، لذا علی‌رغم مشکلات واضح، فرد سعی می‌کند با اصرار، از اعتماد به نفس و استقلال خود دفاع کند. به عبارتی دست کشیدن از رانندگی برای بسیاری از بیماران مبتلا به آلزایمر، بسیار دشوار می‌باشد.

در طول مراحل اولیه بیماری، فرد مبتلا به آلزایمر، در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرد که قادر به تصمیم‌گیری سریع نیست؛ زیرا زمان واکنش او مختل شده است. همچنین آلزایمر بر درک بینایی از جمله درک فاصله تأثیر می‌گذارد و وقتی مسائل خیلی زیادی در یک زمان اتفاق می‌افتد، توانایی‌های حل مشکل او کاهش می‌یابد. سرانجام مشکلات تمرکز، توانایی فرد را برای رانندگی ایمن از بین می‌برد.

راهکار:

– مواجه کردن فرد با اشتباهاتش می‌تواند واکنش‌های بیشتری از عصبانیت و انکار شدید را ایجاد نماید ولی علی‌رغم مقاومت فرد مبتلا به آلزایمر، اعضای خانواده باید فرصت‌های رانندگی فرد را محدود نموده و سرانجام قطع نمایند.

– به طور مداوم و با روندی کند به همراه سالمند از وسایل حمل و نقل عمومی برای جابه جایی استفاده کنید و در صورت تمایل فرد به رانندگی، استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را پیشنهاد کنید.

– حمایت سایر اعضای خانواده را برای متقاعد کردن فرد در رها کردن رانندگی به دست بیاورید.

– کمک گرفتن از پزشک بیمار، وکیل، بیمه‌گذار، افراد حرفه‌ای در سلامت روان یا دوست مورد اعتماد و راهنمایی‌های افراد صاحب قدرت می‌تواند اثرات بیشتری را به همراه داشته باشد.

– با نماینده بیمه در مورد مشکل صحبت نمایید.

– با پلیس راهنمایی و رانندگی تماس بگیرید و در مورد تجدید نکردن گواهینامه، تعلیق یا محدودیت و سایر شیوه‌های متوقف کردن رانندگی غیرایمن سوال کنید.

– سوئیچ را بردارید یا استارت اتومبیل را به عنوان آخرین چاره باز نمایید.

– عصبانیت و دلخوری فرد را درک کنید.

 

رفتار ۱۲: سالمند، شما، خانواده و دوستان را به انجام کارهایی متهم می‌نماید یا داستان‌هایی در مورد شما می‌سازد.

ممکن است فکر کنید که سالمند بدبین شده است؛ اما واقعیت این است که چنین مشکلاتی، روش‌های دیگری هستند که در آن بیمار دچار اختلال مغزی به عدم اطمینان ناشی از ضعف حافظه واکنش نشان می‌دهد. از آنجا که بیمار مبتلا به آلزایمر بیشتر احتمال دارد که همسر و سایر اعضای خانواده‌اش را متهم نماید؛ جر و بحث، می‌تواند باورها و رفتار فرد را تقویت نماید. مواجهه و سایر شیوه‌های منفی می‌تواند باعث بدتر کردن موقعیت به جای کمک کردن شود.

راهکار:

– نباید به حرف‌ها و اتهامات سالمند در مورد دیگران اطمینان کنید؛ بهتر است ابتدا به طور نامحسوس موضوع را پیگیری کنید و سپس نتیجه بگیرید، تا از ایجاد سوءتفاهم، ناراحتی و مشکلات بعدی پیشگیری کنید.

– از مخالفت کردن مستقیم با سالمند اجتناب کنید؛ زیرا تنها می‌تواند باعث عصبانیت و گیجی او شود.

– از برجسته کردن اشتباهات پرهیز نمایید و توضیحات لازم را با آرامش و به طور منطقی ارائه کنید. این حس را منتقل کنید که کارها خوب و درست و رو به بهبود هستند.

– اگر چیزی گم شده است، پیشنهاد دهید که در یافتن آن، کمک می­کنید یا در مکان‌های مشخصی به دنبال آن بگردید.

– اگر سوء ظن و توهم در سالمند به صورت شدید بروز کند یا به مرور زمان تشدید شود، احتمال آسیب به خود و دیگران وجود دارد؛ در این زمان مشورت و یا مراجعه به پزشک الزامی است.

 

رفتار ۱۳:سالمند توهم و یا هذیان‌های ترسناک و عجیب و غریب دارد.

توهم، به معنی دیدن یا شنیدن تصاویر و یا صداهایی است که وجود ندارند و افراد سالم آن‌ها را نمی‌بینند و یا نمی‌شنوند. در این حالت فرد ممکن است چیزی یا کسی را ببیند، صدایی را بشنود یا حتی مزه‌ای را حس کند که وجود خارجی ندارد.

هذیان اغلب تفسیر غلط از صدا و تصاویر و یا باوری نادرست است. باورهای هذیانی، تلاش برای پرکردن شکاف اطلاعات و کمک به توضیح آنچه اتفاق افتاده را نشان می‌دهد. برای مثال اگر سالمند می‌گوید کسی به دیوار می‌کوبد وبرای ورود به خانه تلاش می­کند، او ممکن است واقعاً صدای ساییده شدن شاخه‌های درختان را بر روی خانه شنیده باشد. عدم اطمینان که اغلب با اختلال مغزی پیش‌رونده همراه شده است، باعث می‌شود که فرد وقایع را ترسناک و تهدید کننده، نادرست و گاهی با بزرگنمایی تفسیر نماید.

برخی مشکلات، به باورهای هذیانی و توهمی منجر می‌شوند. این موارد عبارتند از مشکلات طبی مانند عفونت، تغییراتی در وضعیت دیابت، آنمی بدخیم و برخی داروها و یا سایر وضعیت‌هایی که توانایی فرد را برای دریافت اطلاعات تخریب می‌کنند، مانند نقص بینایی و شنوایی؛ اما به طور کلی این حالت‌ها اغلب در مراحل پیشرفته و پایانی آلزایمر رخ می‌دهد.

راهکار:

– با پزشک معالج وی مشورت کنید.

– اطلاعات عینی و ملموس، در اختیار فرد بگذارید.

– در مورد احساسات ناشی از تجربیات فرد، حمایت کافی از خود نشان داده و مجددا به او اطمینان دهید.

– از جر و بحث کردن یا مخالفت با سالمند اجتناب کنید؛ زیرا فقط  باعث آشفته و غمگین‌تر شدن او می‌شوید.

– سعی کنید توجه او را منحرف کنید. او را به اتاق دیگری ببرید یا در مورد مسائلی آرام‌بخش با وی صحبت کنید.

– محیطی که سالمند در آن قرار گرفته را از نظر نور کم یا زیاد که باعث ایجاد سایه اشیاء و یا انعکاس خیره‌کننده و غیرعادی بر روی دیوار و کف و یا دیگر وسایل می‌شود بررسی و موارد بروز عوامل تشدیدکننده‌ی توهم بینایی را رفع کنید.

– در این مواقع برقراری ارتباط غیرکلامی مانند نوازش یا گرفتن دست سالمند می‌تواند در بهبود وضعیت او موثر باشد.

 

رفتار ۱۴: سالمند در موقعیت‌های اجتماعی بی‌علاقه و گوشه‌گیر می‌شود.

نقایص حافظه و شناختی سالمند، باعث مشکل شدن برخی فعالیت‌ها مانند دنبال کردن مکالمات اجتماعی یا تعاملات می­شود؛ لذا شخص، دور ماندن از اجتماع را ترجیح می­دهد. قبل از این گوشه‌گیری‌ها، ممکن است فرد دارای تنش و بی‌قرار باشد. اگر حجم تقاضاها از فرد کاسته نشود، ممکن است وی آشفته‌تر شده یا ناراحت و حتی نسبت به افراد حاضر بی‌ادب شود.

راهکار:

– حمایت عاطفی و کمک‌های کلامی در موقعیت‌های اجتماعی دشوار را برای وی فراهم کنید و تغییرات واضح در سطح اضطراب بیمار را مورد مشاهده قرار دهید.

– وقتی فرد عصبانی می‌شود وی را تشویق کنید که صرفاً برای مدتی از آن موقعیت اجتماعی فاصله بگیرد.

– موقعیت‌های دشوارتر را قبل از این‌که باعث ناراحتی او شود، پیش‌بینی کنید.

– دوستان را در مورد رفتارهای بیمار و این‌که چگونه آن‌ها می‌توانند باعث مشارکت بیشتر او شوند، آگاه کنید.

– به دنبال موقعیت‌های اجتماعی با دشواری کمتر باشید.

 

رفتار ۱۵: سالمند خیلی بی‌قرار است، نمی‌تواند آرام بگیرد یا به آسانی بی‌قرار می‌شود.

برخی دلایل بی‌قراری‌ و اضطراب‌ ممکن است ابتلا به دیگر بیماری‌ها، ایجاد تغییرات در محل زندگی سالمند، تغییر مراقب یا افرادی که با او زندگی می‌کنند و تغییر موقعیت مکانی سالمند (مانند: مسافرت، رفتن به مهمانی، بستری شدن در بیمارستان و غیره)، باشد.

راهکار:

– وضعیت سلامت جسمی سالمند را از نظر وجود هرگونه درد، یبوست، عفونت، زخم‌های فشاری به طور مرتب چک کنید و در صورت وجود هر مشکلی برای معالجه‌ی آن با پزشک سالمند مشورت کنید.

– عوامل استرس‌زا به ویژه مواردی که سالمند نسبت به آن‌ها ترس یا وسواس دارد را از محل استراحت سالمند دور کنید و با کنترل نور، دما و صداهای موجود در محیط، مکانی آرام را برای سالمند به وجود آورید.

– از ایجاد تغییر ناگهانی در محیط استراحت سالمند خودداری کنید.

– اگر سالمند می‌تواند بگوید که چه چیزی او را اذیت می‌کند، سعی نمایید که منبع مشکل را از بین ببرید. اگر نمی‌تواند چنین کند، از تحت فشار قرار دادن وی برای بیان توضیحات، اجتناب کنید.

– در صورت عدم وجود دلیل مشخصی برای بی‌قراری و اضطراب، از پزشک درخواست تجویز داروکنید. داروهایی که برای کنترل این علائم داده می‌شود باید به دقت استفاده شوند؛ زیرا گاهی اوقات می‌توانند به جای کاهش، علائم را افزایش دهند.

 

رفتار ۱۶: سالمند یکسره به شما خیره می‌شود و شما را دنبال می‌کند.

ممکن است گمان کنید که او توجه خیلی زیادی لازم دارد. او بیش از اندازه وابسته بوده یا حتی به شما مشکوک و بی‌اعتماد است؛ اما واقعیت این است که این مشکل ناشی از ترس، اضطراب و عدم اطمینان فرد بوده که پس از ضعف حافظه‌ی بیمار ایجاد شده است. خیره شدن یا دنبال کردن مراقب، اطمینان بیشتری فراهم می‌کند و همچنین این  رفتارها حس تعلق او را افزایش و حس انزوا یا تنهایی را کاهش می‌دهد.

راهکار:

– چنین رفتارهایی را به عنوان روشی برای جستجوی ایمنی درک نمایید.

– ترس‌های خاصی که باعث به وجود آمدن عدم امنیت او می‌شوند، مانند ترس از اینکه شما در حال ترک خانه  هستید را شناسایی کنید و به سالمند اطمینان دهید که هرگز چنین اتفاقاتی نخواهد افتاد.

– سالمند را درگیر فعالیت‌هایی که به آن‌ها علاقه دارد، کرده یا از او بخواهید به برخی فعالیت‌های شما نظارت نماید.

– از تغییرات چشم‌گیر در فعالیت‌های روتین‌ روزانه اجتناب کنید.

 

رفتار ۱۷: خلق سالمند بدون دلیل مشخصی تغییر می‌کند. در صورتی که در تنگنا قرار گیرد، ناراحت و حتی پرخاشگر می‌شود.

در جریان پیشرفت بیماری، تغییراتی که در بدن و مغز فرد ایجاد می­شود، با نوسانات خلقی همراه است. همچنین، نوسانات خلقی می‌تواند به وسیله‌ی افکار و باورهای سالمند، تسریع شود ولی او نمی‌تواند یا نمی‌خواهد آن را بیان کند. همچنین فرد ممکن است واکنش پسرفت را تجربه نماید که به معنای این است که او از تحمل کردن این همه وقایعی که خیلی سریع برای او اتفاق افتاده، از پا درآمده است و به علت سردرگمی و از دست دادن کنترل خود، بسیار ناراحت شده است و همچنین نمی‌تواند به نحو مقتضی به آن موقعیت پاسخ دهد.

عوامل زیادی ممکن است باعث پرخاشگری سالمند شود مانند: کم‌خوابی، عوارض جانبی داروها، قرار گرفتن در محیط‌هایی با صدای بلند و شلوغ و یا حتی نا آشنا، عدم توانایی در برقراری ارتباط با دیگران به دلیل عدم درک درست از صحبت‌های آن‌ها.

راهکار:

– سعی کنید دلایل پرخاشگری سالمند را بیابید؛ برای این کار می‌توانید به الگوهای پرخاشگری سالمند توجه کنید. مثلاً بررسی کنید سالمند در چه مکان‌ها، با دیدن چه افراد یا تصاویر، قرار گرفتن در چه موقعیت‌هایی و یا چه زمانی از روز پرخاشگر می‌شود.

– سالمند را از موقعیت ناراحت‌کننده به آرامی و با ملایمت دور نمایید.

– انتظارات واقع بینانه داشته باشید و وی را تحت فشار قرار ندهید.

– محرکات بیرونی را کاهش دهید.

– از بیان خشم و درماندگی خود، خودداری نمایید.

– از دلیل آوردن و جر و بحث کردن اجتناب کنید و از حمایت‌های غیرکلامی مانند نگه داشتن دست‌های فرد به روشی آرام‌کننده استفاده کنید.

 

رفتار ۱۸: سالمند از حمام کردن و آراستگی امتناع می‌کند، او می‌گوید که این کارها را قبلاً انجام داده است.

مسئله‌ی حمام نرفتن، عدم تعویض لباس و رعایت بهداشت شخصی مشکلی رایج در بین سالمندان است. علت این امتناع ممکن است افسردگی، کاهش حس بینایی و بویایی و یا ترس از لیز خوردن و افتادن در حمام باشد؛ اما این مورد با اختلال در حافظه، شدیدتر می‌شود؛ چراکه سالمند در اغلب اوقات فکر می‌کند که قبلاً حمام رفته و متوجه مدت زمان طولانی که به حمام نرفته است، نمی‌شود. همچنین حمام کردن می‌تواند برای فرد دچار اختلال مغزی، ناراحت‌کننده باشد. برهنه بودن، در محیطی بسته بودن، در وان یا زیر دوش، حسی از آسیب‌پذیری را ایجاد می‌کند که می‌تواند برای سالمند ترسناک باشد.

راهکار:

– زمانی برای حمام کردن و دوش گرفتن آن‌ها در نظر بگیرید که برایشان دلپذیر است. سعی کنید انعطاف‌پذیر باشید و با برنامه‌ای که سالمند دوست دارد، سازگار باشید.

– سعی کنید حمام و آراستگی، یادآور تجربیات راحت و آرامش‌بخشی برای او تلقی شود (برای مثال پیشنهاد دادن برای حمام گرم و ماساژ پشت آرام‌کننده)

– از ترس‌های احتمالی مانند اضطراب از افتادن یا داغ بودن آب آگاه باشید و فضای حمام را ایمن کنید.

– هنگام حمام کردن سالمند آرام و صبور باشید و فراموش نکنید که حمام کردن برای او ناراحت‌کننده و ترسناک خواهد بود.

 

رفتار۱۹: او، افراد، مکان‌ها و اشیاء آشنا را نمی‌تواند تشخیص دهد.

به تدریج، عملکرد شناختی‌ سالمند به علت اختلال مغزی، از بین می رود. خیلی طول نمی­کشد که دیگر نمی تواند آنچه را که با چشمانش می‌بیند، به صورت تصاویر معنی‌دار و قابل فهم قبلی در کنار هم قرار دهد. بنابراین افراد، مکان‌ها و اشیاء اطرافش، برای فرد ناآشنا می‌شود.

راهکار:

– اگر سالمند شما را نمی‌شناسد یا فراموش می‌کند که شما چه کسی هستید؛ ناراحت و نامهربان نباشید و با پرخاشگری پاسخ او را ندهید؛ بلکه بهتر است خودتان را  به طور روزانه به او معرفی کنید.

– در زمان‌هایی که سالمند شما را با فرد دیگری اشتباه می‌گیرد؛ اگرچه پذیرش صدا زدن با نام اشتباه و یاد نیاوردن شما امری دشوار است؛ اما با در نظر گرفتن بیماری سالمند او را درک کنید و آرامش خود را حفظ کنید. در این مواقع با سالمند جر و بحث نکنید و صحبت‌های او را تأیید کنید و یا موضوع صحبت را عوض کنید.

– قبول کنید که موضوعات برای سالمند متفاوت شده‌اند و به آرامی نشان دهید که شما چه کسی هستید یا اشیاء را مشخص و معرفی کنید.

– اشیاء خاص و قابل تشخیص را، به منظور کمک به برقراری مجدد تماس با گذشته در اختیار سالمند قرار دهید.

– اگر ذهن سالمند متمرکز به زمان و مکان خاصی شده است با او در این رابطه صحبت کنید و یا او را به مکان مدنظر ببرید.

– اگر سالمند با مراجعه به پزشک مشکل دارد: سعی کنید قرار ملاقات‌های پزشکی را در زمانی که خونسرد، آرام و هوشیار است، تنظیم کنید. برای جلوگیری از منتظر ماندن سالمند در محیطی شلوغ، از منشی بپرسید که چه زمانی مطب پزشک خلوت‌تر است.

 

رفتار۲۰: سالمند شب‌ها، سرگردان می‌شود یا به نظر می‌رسد که به دنبال چیزی است.

سرگردان شدن می‌تواند هنگامی رخ دهد که فرد در نیمه‌های شب دچار عدم آگاهی می‌شود و علت بیدار شدنش را فراموش می‌کند. مشکلات خواب می‌تواند به علت صداهای ترسناک، توهم یا کابوس ایجاد شود. هنگامی که اشکالی در برنامه‌ی متداول روزانه و ساختاریافته ایجاد می‌شود، تفاوت بین شب و روز کمتر مشخص می‌شود.

راهکار:

– به فرد اطمینان مجدد دهید که می‌تواند فردا بعد از یک خواب خوب، به دنبال هرآنچه که می‌خواهد، بگردد.

– امنیت و ایمنی خانه و اتاق‌ها و همچنین سرویس بهداشتی را بررسی کنید تا از خطرات احتمالی مانند سقوط پیشگیری کنید. همچنین در شب، چراغی را در دستشویی، روشن نگه دارید.

– قفل‌های امنیتی برای درب‌های خروجی و پنجره‌های بزرگ، نصب کنید.

– برای اطمینان‌ خاطر بیشتر، از سیستم‌های ردیاب که قابلیت نشان دادن مکان سالمند در نقشه و یا هشدار در هنگام خروج از محدوده‌ی تعریف‌شده را دارند، استفاده کنید.

– مواد و وسایل خطرناک مانند سموم، شوینده‌های قلیایی یا اسیدی، چاقوها، تبر، الکل، بنزین و غیره را از دسترس سالمند دور کنید و در کمدهایی با درب‌های قفل‌شده قرار دهید.

– سطح فعالیت روزانه فرد را افزایش دهید. برای این کار می‌توانید از انجام تمرینات ورزشی مورد علاقه‌ی سالمند کمک بگیرید.

– در زمانی که مشکلات خواب مزمن می‌شود با پزشک مشورت کنید.

 

رفتار۲۱: فرد از غذا خوردن امتناع می‌کند یا بسیار کم‌ غذا می‌خورد.

با پیشرفت آلزایمر، کاهش اشتها رایج می‌شود. اغلب افراد از غذا خوردن امتناع می‌کنند، زیرا باور دارند که قبلا غذا خورده‌اند و یا اینکه صرفاً فراموش می‌کنند که  چه کاری باید انجام دهند. همچنین در مراحل پیشرفته آلزایمر، اختلال مغزی منجر به مشکلاتی در استفاده از وسایل غذا خوردن می‌شود و نیز مشکلاتی در بلع ایجاد می‌نماید.

راهکار:

– دادن تنقلات بین وعده‌های غذایی را کاهش دهید.

– برنامه‌ غذایی منظمی برای وعده‌های غذایی فراهم کنید.

– غذا را با فرد مبتلا صرف کنید.

– غذاهای مورد علاقه و آشنا برای سالمند مهیا نمایید.

– از تأکید بیش از حد بر شیوه غذاخوردن به صورت تمیز و مرتب خودداری کنید.

– به سالمند زمان و فرصت بیشتری برای غذا خوردن بدهید.

 

رفتار۲۲: سالمند بی‌هدف و سرگردان است.

سرگردان شدن مشکلی جدی در افراد دچار صدمه مغزی می‌باشد و عواقب خطرناکی می‌تواند داشته باشد. احتمال سقوط فرد وجود دارد؛ همچنین فرد ممکن است در حوالی خانه‌ی خودش گم شود.

به نظر می‌رسد سرگردانی، فعالیتی بی‌هدف باشد، در حالیکه در بسیاری از موارد، به هیچ وجه، فعالیتی بی‌هدف نیست. مراقب ممکن است علت سرگردانی را با مشاهده کردن فعالیت های سالمند، پیدا کند. اغلب افرادی که به نظر می‌رسند، بی‌هدف سرگردان شده‌اند، مسیر یکسانی را پی‌در پی می‌پیماند. این امر ممکن است برای اجتناب یا فرار از موقعیت‌های نامطلوب، مانند سر و صدای زیاد، تاریکی یا نقاط دورافتاده‌تر باشد که حس قوی از نا امنی را ایجاد می‌کند.

برخی از توضیحات برای رفتار سرگردانی عبارتند از:

– فرد در جستجوی چیزی که گم کرده است، می‌باشد.

– فرد اطرافش را تشخیص نمی‌دهد و ممکن است به دنبال چیزی آشنا بگردد.

– فرد گیج‌تر، بی‌قرارتر و ناآرام‌تر است که واکنشی به آرام‌بخش‌ها یا سایر داروها می‌تواند باشد.

– فرد ممکن است در زمان‌های خاصی از شبانه‌روز گیج‌تر و سردرگم‌تر باشد. برای مثال صبح زود یا شب دیر وقت.

– فرد ممکن است به علت اختلال حسی، گیج شود. از آنجا که شنوایی یا بینایی ضعیفی دارد، او نمی‌تواند به درستی و به طور کامل بشنود و ببیند.

– فرد ممکن است در پاسخ به استرس سرگردان شود. او ممکن است خود را از در موقعیت‌هایی ناراحت‌کننده دور نموده و سپس گم شود.

راهکار:

– ابتدا نوع سرگردانی را تعیین کنید. آیا واقعاً بی‌هدف است یا سرگردانی هدف‌دار می‌باشد.

– سپس تعیین کنید که آیا این سرگردان شدن تلاشی برای به دست آوردن چیزی می‌باشد (غذا، نوشیدنی، ایمنی، فعالیت جسمی و غیره)

– اگر سالمند اغلب اوقات به دنبال شی‌ء خاصی می‌گردد، چندین مورد از آن را تهیه کنید یا آن شیء را دیدرس همیشگی سالمند مثلاً در کنار تخت او قرار دهید.

– معین کنید که رفتار سرگردانی پاسخی به عوامل محیطی استرس‌آور می‌باشد. برای مثال خواسته‌ها و صداهای بسیار زیادی که به فرد خیلی سریع و با شدت وارد می‌شوند، می‌توانند رفتاری را تسریع کنند که منجر به سرگردان شدن و گم شدن آن‌ها شود.

– آیا سعی می‌کند که از چیزی که او را ترسانده دور شود؟ اگر این طور است سرگردان شدن ممکن است تلاش وی برای جستجوی امنیت و اطمینان باشد.

– اگر فکر می‌کنید که سرگردان شدن به علت داروها ایجاد شده است، با پزشک در مورد داروها مشورت کنید.

– پس از بازگشت فرد گمشده، به طور مثبتی راجع‌به برگشتن او به خانه صحبت کنید؛ عصبانیت و سرزنش کردن، تنها به بدتر شدن مسئله می‌انجامد.

– اطمینان پیدا کنید که سالمند همیشه نوعی وسیله شناسایی (دستبند، پلاک، کارت شناسایی یا  برگه دارای مشخصات) را به همراه دارد.

– همسایه‌های اطراف را از وضعیت سالمند آگاه کنید و از آن‌ها کمک بگیرید. از آن‌ها بخواهید اگر سالمند شما را به تنهایی دیدند با شما و یا پلیس تماس بگیرند(۲, ۴-۱۰).

منابع:

1. صدراللهی، ع, خلیلی، ز, احمدی، م, مهدوی م. روانشناسی سالمندی: جامعه نگر; ۱۴۰۰.
2. زیاری، ف, آقاجانی، ح, مرادی، ر, زارع ا. راهنمای خانواده ها برای مراقبت از سالمند (جلد سوم). اصفهان: فرهنگ پژوهان دانش; ۱۳۹۷.
3. گرجی، مح, جعفری، ک, اسمعیلی ر. سالمندی و مراقبت از سالمندان. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی مازندران: آرتین طب; ۱۳۹۴.
4. Alzheimer’s Caregiving: Changes in Communication Skills. 2022.
5. فلاحی، م, مظااهری، خ, مظاهری م. زندگی با آلزایمر: انتشارات رسانه تخصصی; ۱۳۸۷.
6. Khanahmadi M, Farhud DD, Malmir M. Ethical Consideration of Aging: Especially Patients with Alzheimer Disease. Journal of Ethics in Scince and Technology. 2015;10(1):1-.
7. Alzheimer’s Disease Help for Caregivers. 2022.
8. What Is Dementia? Symptoms, Types, and Diagnosis 2022 [Available from: https://www.nia.nih.gov/health/what-is-dementia.
9. Coping with Agitation and Aggression in Alzheimer’s Disease 2022 [Available from: https://www.nia.nih.gov/health/coping-agitation-and-aggression-alzheimers-disease.
10. Helping Family and Friends Understand Alzheimer’s Disease 2022 [Available from: https://www.nia.nih.gov/health/helping-family-and-friends-understand-alzheimers-disease.