پارکینسون در سالمندان

شما از این مطلب یاد خواهید گرفت:

• علائم و عوارض بیماری پارکینسون
• آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای بهبود و حفظ سالمندان مبتلا به پارکینسون انجام دهند.

 

تهیه کنندگان:

فاطمه رحیمی: دانشجوی دکتری آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

نسیم پیرزاده: کارشناسی ارشد سلامت سالمندی

 

مقدمه:

بیماری پارکینسون بعد از آلزایمر دومین بیماری رایج تخریب‌کننده عصبی در سالمندان محسوب می‌شود. در این بیماری کنترل حرکات بدن و توانایی‌های عملکردی افراد به شدت کاهش می‌یابد. بیماری پارکینسون معمولا بعد از دهه‌ی پنجم زندگی رخ می‌دهد؛ این بدان معنی است که بروز بیماری با افزایش سن بالا می‌رود؛ به طوری‌که اوج و شدت بیماری در سن ۷۵ سالگی است. شیوع این بیماری در مردان بیشتر از زنان است. ۲۵% از بیماران مبتلا به پارکینسون، بیماری آلزایمر را نیز نشان می‌دهند(۱-۳). این بیماری در سراسر جهان حدود ۴ میلیون سالمند را تحت تأثیر قرار داده است و شیوع آن  در جوامع رو به افزایش است(۴). شیوع آن در ایران حدود ۲۲۳ نفر در هر صدهزار نفر ذکر شده است که مردان ۶۲/۱ برابر بیشتر از زنان به آن مبتلا می‌شوند(۳).

 

 

علائم و عوارض بیماری پارکینسون:

علائم حرکتی:

۱) سختی عضلانی: یکی از علائم شایع در پارکینسون سفتی اندام‌های بدن است. سفتی اندام ناشی از نوعی انقباض بیش از حد و مداوم عضلانی است. انقباضات به صورت غیرقابل کنترل در ماهیچه‌ها رخ می‌دهد و باعث سختی ماهیچه می‌شود. این سفتی ممکن است با دردهای مفصلی نیز همراه باشد. در مراحل اولیه بیماری، سفتی اغلب غیرقرینه است و عضلات گردن و شانه‌ها را قبل از صورت و انتهاها درگیر می‌کند. با پیشرفت بیماری، سفتی معمولاً تمام بدن را درگیر کرده و توانایی حرکت را کاهش می‌دهد. شروع ناگهانی این نوع اختلال حرکتی( قفل شدن غیرقابل پیش‌بینی بدن) به قدری برای فرد نگران‌کننده است که وی را از حضور در فعالیت‌های اجتماعی باز می‌دارد. چون ماهیچه‌ها سفت می‌شوند به همین دلیل افرادی که از پارکینسون رنج می‌برند، معمولاً بازوهای خود را در آن حد که هنگام راه رفتن باید به طور طبیعی تکان داد، حرکت نمی‌دهند و ممکن است پاهای خود را بر روی زمین بکشند؛ ممکن است انقباضات در حین حرکت از بین بروند و در طی خواب وجود ندارند. همچنین در اثر این انقباضات، با تغییر در احساسات بیمار، حالات صورت تغییری نمی کند. به مرور سختی عضلات و ضعف، پیشرفت کرده و آبریزش از دهان، سختی در بلع، گفتار کُند و صدای یک‌نواخت ایجاد می‌شود. در واقع صورت بیمار حالت ماسکه(بدون واکنش به حالات و وضعیت‌های متفاوت) می‌گیرد؛ و در نهایت پارکینسون به عنوان یک بیماری پیشرونده ممکن است بیمار را از نظر حرکتی کاملاً ناتوان کند.

۲) لرزش غیرارادی حتی در حین استراحت: لرزش یک حرکت غیر ارادی و ریتمیک است که به دلیل انقباض و ریلکس شدن سریع و متغیر عضلات اتفاق می‌افتد. مبتلایان به پارکینسون در آغاز بیماری لرزش ندارند و در اکثر آن‌ها این علامت با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شود. با وجود اینکه وقتی بیمار سعی به انجام حرکات هدف‌دار می‌نماید لرزش کاهش می‌یابد؛ اما در بسیاری از مواقع وجود این نوع اختلال حرکتی فرد را در انجام کارهای روزمره زندگی مانند غذا خوردن، استحمام، رانندگی و غیره با مشکل مواجه می‌کند.

۳) مشکل جدی در شروع حرکت و توقف: فرد در هنگام شروع حرکت، ناراحتی‌هایی احساس می‌کند، سپس آرام با قدم‌هایی که به طور واضح کشیده می‌شوند و با خم شدن به سمت جلو، حرکت می‌کند. وضعیت دولا در این بیماری معمول است و در سر گرایشی وجود دارد که به طرف جلو بیفتد .در این وضعیت بیمار قادر به توقف ارادی راه رفتن نیست.

 

۴) ناتوانی در حفظ موقعیت و تعادل: عدم تعادل یکی از بارزترین علائم بیماری پارکینسون و از بزرگ‌ترین عوامل به زمین خوردن در این افراد است. به طوری ۳۸ تا ۵۳ درصد از افراد مبتلا به پارکینسون دچار افتادن می‌شوند. ۱۳ درصد از این بیماران، افتادن را برای بیش‌ از یک‌بار در هفته تجربه می‌کنند. همچنین در بعضی از این بیماران ضعف دوطرفه‌ی عضلات ران منجر به الگوی راه رفتن پهلو به پهلو یا همان تلوتلو خوردن می‌شود.

کاهش کنترل وضعیتی بدن در بیماران پارکینسون باعث کاهش فعالیت‌های عملکردی این بیماران مانند راه رفتن، بلند شدن از روی صندلی و حرکت در تخت می‌شود، این زنجیره به هم پیوسته اختلالات و ناتوانی‌های ناشی از آن‌ها، بیماران را به سوی بی‌تحرکی، انزوای اجتماعی، افسردگی و اضطراب، عدم استقلال در وظایف ساده روزانه و وابستگی به دیگران سوق می‌دهد و نهایتاً منجر به کاهش کیفیت زندگی می‌شود.

۵) برادی‌کِینزی[۱] یا کُندی حرکت: کُندی در حرکات یکی دیگر از اختلالات حرکتی بیماری پارکینسون می باشد که با دشواری‌هایی در طی انجام دادن حرکات از زمان برنامه‌ریزی برای شروع یک حرکت تا اتمام آن همراه است. برادی‌کینزی ناتوان‌کننده‌ترین علامت در مراحل اولیه بیماری است. تظاهرات اولیه با مشکلاتی در طی انجام کارهای روزمره(که نیازمند داشتن کنترل بر حرکات ظریف مانند نوشتن و لباس پوشیدن است) همراه است. برادی کینزی در مورد همه حرکات یا در زمان‌های مختلف، یکسان نیست. این علامت براساس میزان فعالیت یا وضعیت عاطفی فرد تغییر می‌یابد به نحوی که برخی از بیمارانی که به سختی می‌توانند راه بروند هنوز هم قادر به راندن دوچرخه هستند.

۶) اختلالات تکلمی: اختلالات گفتاری در ۸۹ درصد بیماران مبتلا به پارکینسون وجود دارد که اغلب بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیرگذار است. همچنین ممکن است در این بیماران، یکنواختی در آهنگ گفتار دیده شود. این یکنواختی در گفتار، نتیجه‌ی بی‌حرکتی و سفتی ماهیچه‌های حنجره‌ای و تنفسی است(۱, ۲, ۵-۱۰).

 

علائم غیر حرکتی:

هرچند بیماری پارکینسون به عنوان یک اختلال حرکتی طبقه‌بندی می‌شود، اما دارای تعدادی علائم روان‌پزشکی نیز هستکه بیشترین ویژگی‌های ناتوان‌کننده در بیماران را می سازند. تقریباً همه‌ی افراد دچار پارکینسون حداقل یکی از علائم غیر حرکتی را نشان می‌دهند. از شایع‌ترین این علائم می‌توان افسردگی، اضطراب و استرس را نام برد. از دیگر علائم غیر حرکتی می‌توان به اختلالات خواب، زوال عقل، بسته شدن پلک‌ها با فشار، آبریزش از دهان، دیس‌فاژی(اختلال در بلع)، یبوست، کوتاهی تنفس، تأخیر در ادرار، دفع ادارار اضطراری و کاهش علائق جنسی، توهم بینایی و یا شنوایی اشاره کرد.

* در برخی گزارش‌ها علائم غیرحرکتی( مانند افسردگی و اضطراب) از مراحل اولیه شروع بیماری، ایجاد می‌شوند ولی با پیشرفت بیماری، بروز پیدا می‌کنند. این علائم تصویری از مراحل پیشرفته بیماری پارکینسون را نشان می‌دهند و سبب ناتوانی‌های شدید حرکتی، کاهش کیفیت زندگی و کاهش امید به زندگی می‌شوند(۱, ۳, ۶).

 

آنچه مراقبین در منزل می‌توانند برای بهبود و حفظ سالمندان مبتلا به پارکینسون انجام دهند:

مراقبت‌های حرکتی:

بسیاری از بیماران دچار پارکینسون از کاهش وضعیت عملکردی خود آگاه نیستند؛ به عنوان مثال این افراد به اشتباه، باور دارند که با صدای نرمال و حتی بلندتر صحبت می‌کنند، یک راه برای آگاه کردن بیمار از نقایص حرکتی اش، ضبط کردن صدای او در هنگام صحبت کردن و پخش مجدد آن می باشد. همچنین این افراد احساس می‌کنند که دامنه‌ی حرکات دست و پاهای آن‌ها بزرگتر از حالت عادی است، در حالی که نزدیک به محدوده‌ی نرمال یا حتی در بعضی موارد خیلی کوچک است که برای آگاه سازی آنها می توان از فیلم برداری استفاده کرد.

طبق تحقیقات دانشمندان، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون قادر خواهند بود تا مغز خود را مجدد آموزش دهند تا حرکات محدود شده‌ی خود را به دامنه‌ی طبیعی نزدیک کنند. مطالعات بسیاری گویای آن است که تمرین جسمانی از تحلیل رفتن بدن و ضعیف شدن عضلات جلوگیری کرده و از این طریق میزان مرگ‌و میر ناشی از بیماری را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، افزایش دامنه‌ی حرکتی، افزایش قدرت و همچنین بهبود کیفیت زندگی بیماران به وسیله انجام تمرینات ورزشی در اکثر مطالعات انجام گرفته ثابت شده است. به طور مثال تمرینات ایروبیک و راه رفتن روی تردمیل می تواند کیفیت زندگی، دامنه‌ی حرکتی، سرعت قدم‌ها و وضعیت قامتی(جلوگیری از خم شدن بالا تنه، سر و گردن) را بهبود بخشیده، ظرفیت هوازی ریه‌ها را افزایش دهد. از مزایای دیگر تمرینات آیروبیک می‌توان به فعال شدن تمام بدن، استفاده از اندام فوقانی، به دست آوردن طول طبیعی گام، تقارن راه رفتن، افزایش سرعت راه رفتن، کاهش درد و ترس و افزایش تحمل قلبی- عروقی اشاره کرد. لذا اگر سالمند علاقه به ایروبیک دارد، حجم تمرینات متناسب با وضعیت سالمند  را از پزشک معالج جویا شوید تا در منزل یا باشگاه به تمرینات ایروبیک بپردازد.

– در مطالعه‌ای نیز ثابت شده است که ۸ هفته انجام تمرینات پیاده‌روی اسکاندیناوی( پیاده‌روی با استفاده از چوب‌هایی شبیه به چوب‌های اسکی صحرانوردی) موجب عدم وابستگی و حفظ استقلال در عملکرد بیماران پارکینسون می‌گردد. براین اساس می‌توانید از این تمرین نیز، برای بهبود مراحل اولیه بیماری در سالمند، کمک بگیرید.

– در یک مطالعه‌ی دیگر نیز اثر مثبت یک برنامه تمرینی مرکب از تمرینات هوازی، مقاومتی و کششی را بر بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به پارکینسون گزارش دادند. برای کمک به بیماران، از راهنمای زیر استفاده کنید.

 

تمرین‌های حرکتی در حفظ و بهبود فعالیت فیزیکی سالمندان(نسخه ۲۰۱۸)

مقدمات شروع تمرین (پنج گام اول):

1. اگر مدت طولانی است که فعالیت بدنی نداشتید یا داری محدودیت حرکت هستید و یا اختلالات اسکلتی و عضلانی دارید حتماً قبل از شروع تمارین، پزشک خود را مطلع کنید.
2. برای تمریناتی که نیازمند صندلی است، یک صندلی بدون چرخ و ایمن را انتخاب کنید. صندلی باید به گونه‏ای باشد که کف پای شما روی زمین قرار گیرد و زانوها را در حالت راست و قائم روی زمین بگذارید. درصورت عدم استفاده از صندلی و بازوها، حرکات شما محدود می‌شود.
3. لباس‌های شل و راحت را بپوشید و در حین انجام تمرین آب بنوشید.
4. سعی کنید حداقل دو بار در هفته برای بهبود قدرت عضلانی این تمرینات را انجام دهید.
5. هر تمرین را با مدت زمان مشخص انجام دهید.

بخش اول: نشستن

حرکات کششی عضلات سینه:

• روی صندلی نشسته و شانه‏های خود را به سمت عقب بکشید. سپس بازوها را به طرف عقب بکشید؛ طوری که انگار می‌خواهید بازوها را از پشت‌سر به یک‌دیگر نزدیک کنید.
• به آرامی قفسه سینه خود را به جلو و تا زمانی که احساس فشار در قفسه سینه خود ندارید، این تمرین را تکرار کنید.

* پنج بار و برای مدت زمان ۵ تا ۱۰ ثانیه این تمرین را تکرار کنید.

حرکات چرخشی بالاتنه:

این حرکت انعطاف‌پذیری را در پشت و بالاتنه افزایش می دهد.

• به آرامی روی صندلی ثابت و محکم بنشینید. و دست‌های خود را طبق تصویر بر روی شانه مخالف آن قرار دهید.
• بدون حرکت دادن باسن، بالا‌تنه خود را به سمت چپ تا آنجا که راحت است، بچرخانید.این حرکت را برای سمت راست تکرار کنید.

* هر کدام از تمرین‏ها را پنج بار به مدت پنج ثانیه انجام دهید.

حرکات پیمایشی عضلات ران‌ها:

این حرکت باعث می‏شود که قدرت انعطاف‌پذیری ران‌ها و لگن بهبود یابد.

• روی صندلی بنشینید در حالی که دست‌ها را به صندلی تکیه داده‌اید، پای راست خود را به سمت بالا نگه دارید. این حرکت را برای پای چپ خود نیز تکرار کنید.

* برای هر پا پنج بار این حرکت را انجام دهید.

تمرین حرکات زانوها:

این حرکت باعث انعطاف‏پذیری مچ پا می‌شود و احتمال خطر لخته شدن خون را کاهش می‏دهد.

• ساق پا را به صندلی نزدیک کنید و کف پا را از زمین جدا کنید.
• پای راست را بالا و انگشتان را به سمت بیرون بکشید.
• سپس انگشتان را به سمت خود بکشید.

*هریک از تمرین‌ها را برای هر پا، ۵ بار انجام دهید.

تمرین حرکات کششی عضلات شانه و بازوها:

این حرکت قدرت عضلات شانه را افزایش می‌دهد.

• روی صندلی بنشینید و دست‌ها را در کنار بدن قرار دهید.
• بازوها را بالا ببرید و تا آنجایی که احساس راحتی می‌کنید دست‌ها را از بدن دور کنید.
• شانه را پایین نگه دارید و دست را به صورت کشیده در بالای سر خود قرار دهید.

زمان بالا رفتن دست‌ها به حالت دم و زمان پایین آمدن به حالت بازدم باشید و این حرکت را ۵ بار انجام دهید.

 

 

بخش دوم: انعطاف پذیری بدن

مقدمات شروع تمرین را  مانند آنچه در بخش اول گفته شد فراهم کنید.

تمرین حرکات چرخشی گردن:

این تمرینات حرکات و انعطاف گردن را بهبود می‏بخشد.

• روی صندلی بنشینید و شانه های خود را متعادل نگه دارید به طوریکه بالا یا پایین نباشند. آنها را منبض نکنید.
• به آرامی سر خود را به شانه سمت چپ بچرخانید البته تا جایی که احساس راحتی می‏کنید و برای ۵ ثانیه در این موقعیت بمانید.
• همین حرکت را برای شانه سمت راست هم انجام دهید.

* این حرکت را برای هر شانه ۳ بار تکرار کنید.

تمرین تقویت عضلات گردن:

این حرکت عضلات کوتاه شده گردن را بهبود می بخشد.

• روی صندلی بنشینید و به جلو نگاه کنید و دست راست را روی شانه چپ قرار دهید.
• سپس سر خود را به شانه راست نزدیک کنید
• این حرکت را برای سمت دیگر تکرار کنید.

* این حرکت را برای هر شانه ۳ بار و حدود ۵ ثانیه انجام دهید.

تمرین خم شدن به طرفین:

• بایستید و پای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید و دست‌ها را در امتداد پاها قرار دهید.
• بازوی سمت چپ خود را در امتداد پای چپ البته تا جایی که احساس راحتی می‌کنید، بکشید.

* در این تمرین باید وزن خود را بین هر دو پا به یک اندزه تقسیم کنید.

* برای هر پا این حرکت را سه مرتبه و به مدت دو ثانیه انجام دهید.

تمرین تقویت عضلات ساق پا:

• کف دستان خود را به دیوار بچسبانید. پای راست خود را خم کنید و پای چپ خود را عقب بکشید به طوریکه فاصله بین دو پا حدقل یک گام باشد.
• عضله ساق پای چپ باید در امتداد عضلات لگن باشد و پاشنه هر دو پا حتماً باید روی زمین قرار گیرد.

* این حرکت را برای پای مخالف و هر پا ۳ بار انجام دهید.

 بخش سوم: استقامت و قدرت بدن

مقدمات شروع تمرین را  مانند آنچه در بخش اول گفته شد فراهم کنید.

تمرین حرکات نشستن- برخاستن:

این حرکت قدرت عضلات پا را بهبود می بخشد.

• روی لبه صندلی به آهستگی بنشینید و بین پاها فاصله بگذارید
• و سعی کنید آهسته از صندلی جدا و بلند شوید و روی پاهای‌تان بایستید؛ البته به هیچ عنوان هنگام بلند شدن از دستانتان استفاده نکنید.
• صاف بایستید و عمل را تکرار کنید.

* این حرکت را ۵ بار انجام دهید و هر چه حرکت را آهسته‌تر انجام دهید؛ بهتر است.

 

تمرین حرکات اسکوآت کوچک:

هدف از این تمرین، انعطاف‌پذیری عضلات شکم، باسن و زانوها است؛ به طوری‌که در اثر افزایش توانایی، فرد بتواند انگشت بزرگ پای خود را در حالت اسکوآت لمس کند.

• پشت صندلی قرار گیرید و به منظور افزایش تعادل دست خود را روی تکیه گاه صندلی قرار دهید.
• به آرامی زانوها را تا جایی که احساس راحتی می‌کنید خم کنید. پشت خود را صاف نگه دارید.
• سپس دوباره بایستید. در حالی که در حالت ایستاده قرار دارید عضلات باسن خود را منقبض کنید.

*این حرکت را ۵ بار انجام دهید.

تمرین فلامینگو (افزایش قدرت عضلات ساق پا):

این حرکت منجر به افزایش حفظ تعادل می‏شود.

• دست‌های خود را پشت صندلی قرار دهید.
• تا جایی که احساس راحتی می‏کنید و تعادل شما به هم نمیخورد، هر دو پاشنه‌ی پا را از سطح زمین جدا کنید و دوباره زمین بگذارید.

*این تمرین را ۵ بار انجام دهید.

* در صورتیکه می توانید تعادل خود را حفظ کنید، می‏توانید این تمرین را بدون صندلی انجام دهید.

تمرین حرکات طرفین پاها:

این حرکت منجر به افزایش حفظ تعادل می‏شود.

• دست‌های خود را پشت صندلی قرار دهید.
• پای چپ خود را تا جایی که احساس راحتی می‌کنید از محور مرکزی بدن دور کنید.
• به موقعیت اولیه برگردید و مجدداً حرکت را تکرار کنید.
• این تمرین را برای پای راست خود تکرار کنید.

*این حرکت را برای هر پا، ۵ بار انجام دهید.

 

تمرین حرکات کششی پا:

این حرکت منجر به افزایش تعادل می‏شود.

• بایستید و دست‌های خود را روی تکیه گاه صندلی قرار دهید. پای چپ خود را در حالی که زانوهایتان خم نشده‌اند؛ به سمت عقب بکشید و ۵ ثانیه نگه دارید. حتماً کمر خود را صاف نگه دارید. در صورتی که در قسمت ران و قسمت‌های پایین تنه احساس فشار می‏کنید؛ نگران نباشید.
• این حرکت را برای پای راست تکرار کنید.

*این حرکت را برای هر پا، ۵ بار انجام دهید.

تمرین فشار به دیوار برای حفظ تعادل استقامتی:

• کف دستان خود را به دیوار بچسبانید، به طوریکه دستها در امتداد قفسه سینه و انگشتان دست رو به سمت بالا باشد.
• در حالی که پشت خود را صاف نگه داشته اید به آرامی آرنج‌های خود را خم کنید. سعی کنید فاصله بین محور مرکزی بدن با دیوار کاسته شود؛ هر چه فاصله کمتر باشد نشان دهنده‌ی بهتر انجام دادن تمرین است.

* این حرکت را ۵ تا۱۰ بار انجام دهید.

 

تمرین فشار و خم شدن عضلات دوسر بازوها:

• پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید و در دست خود وزنه سبک (حدوداً ۱ کیلوگرم مثل دو بطری کوچک آب) بگیرید.
• به آهستگی، بازوهای خود را خم و به شانه نزدیک کنید و به حالت اول برگردید.

* این حرکت  را ۵ بار انجام دهید.

بخش چهارم: تمرینات تعادلی

مقدمات شروع تمرین را مانند آنچه در بخش اول گفته شد فراهم کنید.

تمرین حرکت از بغل(پیاده روی از طرفین):

• پای خود را به حالت جفت قرار دهید و کنار هم بچسبانید.
• پای خود را به اندازه عرض شانه باز کنید.
• یک گام به سمت پهلو بر دارید. پای خود را بهم جفت کنید به گونه‌ای که استخوان‌های داخلی مچ پا به هم چسبیده باشد.

* در همه مراحل سعی کنید زانوها را خم نکنید و حرکت بالا را ۱۰ مرتبه انجام دهید.

تمرین حرکت ضربدری پا (گریپ‏واین):

• پای راست خود را به صورت ضربدر در جلو و در امتداد پای چپ قرار دهید.
• این حرکت را برای پای چپ تکرار کنید.
• سعی کنید ۵ گام به سمت پهلو در این حالت بردارید.

* در صورت عدم تعادل، انگشتان خود را به دیوار بچسبانید؛ گام کوچک بردارید تا تعادل‌تان بیشتر شود.

تمرین راه رفتن پاشنه به نوک انگشتان پا:

• سعی کنید پاشنه‌ی پای راست را دقیقاً جلوی انگشت شست پای چپ قرار دهید.
• سپس دقیقاً همین حرکت را برای پای چپ انجام دهید.

* سعی کنید حداقل ۵ مرتبه انجام دهید و تلاش کنید از دیوار فاصله بگیرید.

تمرین ایستادن روی یک پا:

• رو به دیوار بایستید نوک انگشتان دست های خود را به دیوار بچسبانید.
• پای چپ خود را تا سطح باسن بالا بیاورید و ۱۰ ثانیه نگه دارید. سپس به حالت اولیه باز گردید.

* این حرکت را سه مرتبه برای هریک از پاهای خود انجام دهید.

تمرین پله‏نوردی (بالارفتن از پله):

• سعی کنید از یک پله استفاده کنید و اگر کنار دیوار یا نرده باشید بهتر است.
• پای راست را بالای پله قرار دهید.
• سپس، پای چپ خود را بالا بگذارید و در کنار پای راست قرار دهید.
• مجدداً قدم به عقب بردارید و به حالت اولیه برگردید.

* کلید اصلی برای حفظ تعادل، انجام دادن آهسته این حرکت است.

* نکته: می‌توانید بعد از انجام این تمرینات از حمام‌های گرم و ماساژ برای اثربخشی بیشتر استفاده کنید.

* نکته: از آنجا که بیماری پارکینسون در سنین بالا اتفاق می‌افتد و به عدم تعادل و اختلالات حرکتی می‌انجامد، انجام برنامه‌های تمرینی در خشکی برای این بیماران دشوار است. آب‌درمانی روش غیردارویی مناسبی است که باعث کاهش درد، افزایش قابلیت انعطاف‌پذیری استخوان‌ها، عضلات و در نتیجه کاهش گرفتگی‌های عضلانی- استخوانی و افزایش قدرت و توان فرد می‌شود؛ لذا اگر سالمند مایل به ورزش در آب بود، او را در رفتن به تمرینات در استخر همراهی کنید و حتماً دقت فرمایید که سالمند در فضای استخر مستعد عدم تعادل و سقوط است و باید مراقبت از او را با جدیت بیشتری انجام دهید.

* نکته: دقت کنید که حتی با انجام کامل و درست تمرینات نباید مصرف داروی بیمار قطع شود و باید به بیماران گوشزد شود که تمرینات جایگزین دارو درمانی نیست. اما استفاده از داروی مناسب، تمرینات را آسان تر خواهد کرد و نیز انجام تمرینات عملکردی در دوره‌های فشرده، نیاز به مصرف دارو را در طول زمان کاهش می‌دهد.

* نکته: از آنجایی که انقباضات یک خطر اختصاصی در مبتلایان به پارکینسون است، فیزیک درمانی و کاردرمانی باید به طور فعال در برنامه بیمار برای بهبود یافتن و شرایطی که خود مراقبتی را افزایش می‌دهد، استفاده شوند. برای اطلاعات بیشتر بع محتوای آموزشی توان بخشی در سالمندان مراجعه کنید.

یوگای خنده:

یکی دیگر از درمان‌های مکمل یوگای خنده نامیده می‌شود که شامل انواع ورزش‌های خنده است. در این تمرین، خنده غیر مشروط، تنفس یوگایی و تمرینات کششی یوگا ترکیب می‌شود و افراد بدون جک و برنامه طنز می‌خندند. یکی از فواید یوگای خنده این است که روحیه بازیگوشانه را تقویت می‌کند، هر خنده بین ۳۰ تا ۴۰ ثانیه طول می‌کشد و به دنبال آن دست زدن همراه هو هو هاها کردن و کشیدن دو نفس عمیق وجود دارد. این تمرین به آرامش بیمار و همچنین تمرینات تنفسی وی کمک می‌کند. همچنین باعث ورزش عضلات صورت در جهت پیشگیری از ماسکه شدن صورت می‌گردد.

مراقبت‌های غیرحرکتی:

در این بخش به مراقبت‌های غیرحرکتی که شامل نحوه‌ی مصرف داروها و محدودیت‌های غذایی و مراقبت‌های روانشناختی است، خواهیم پرداخت. لازم به ذکر است، از آنجایی که پارکینسون و اختلالات روانشناختی رابطه‌ی تنگاتنگی با یک‌دیگر دارند؛ در بخش مراقبت‌های روانشناختی برای آگاهی از اطلاعات مراقبتی به مباحث آموزشی مانند افسردگی و اضطراب و استرس در سالمندان، مراقبت‌های بیماران مبتلا به آلزایمر و اختلالات شناختی نیز مراجعه کنید.

– بیمار را در حین دارودرمانی، تحت نظر داشته باشید. مادامی که بیماران لوودوپا دریافت می‌کنند باید از خوردن غذاهای حاوی مقادیر بالای ویتامین ب ۶ هستند؛ مثل آووکادو، عدس، لوبیا اجتناب کنند زیرا دارو را بی‌اثر خواهند کرد.

* محدودیت‌های رژیمی در صورتی که بیمار از کاربیدوپا- لوودوپا[۲] (سیلمنت) استفاده می‌کند، مورد نیاز نیست.

– استرس و ناامیدی، نشانه‌های بیماری را بدتر خواهد کرد، بنابراین، مهم است که از بیمار برای به حداقل رساندن احساس آشفتگی حمایت روانی اجتماعی کنید. به عنوان مثال بسیاری از این افراد به دلیل کاهش در روابط و تعاملات اجتماعی خود احساس تنهایی می‌کنند. برای کاهش این احساس، می‌توانید از امیددرمانی استفاده کنید. به این صورت‌که از بیماران بخواهید به موضوعاتی مانند خوش‌بینی بیشتر تمرکز کنند،زمانی را  به صورت روزانه برای شکرگذاری اختصاص دهند، همچنین به کمک بیمار، لیست اشیاء مورد علاقه (لباس‌ها، وسایل قدیمی و غیره)، داستان‌های خوب زندگی، افرادی مانند فرزندان و نوه‌ها که دلبستگی‌ها و تعلقات قلبی بیمار را یادآور میکنند، مرور کنید.

برای اطلاعات بیشتر به فایل افسردگی سالمندان مراجعه کنید.

– مهم است که فعالیت‌های ذهنی بیماران ناشی از مشکلات گفتاری و ظاهر درمانده، ناچیز شمرده نشود، تا ناامیدی و تنزل وضعیت بیمار اتفاق نیافتاده و بیمار دچار افسردگی یا تحریک‌پذیری نشود.

– برای کاهش عوارض اختلالات حافظه و شناخت سعی کنید روزانه با بیمار تمرینات شناختی انجام دهید. به عنوان مثال از او بخواهید داستان‌هایی از زندگی گذشته خود را تعریف کند، یا در صورت تمایل و علاقه‌ی سالمند از بازی‌های سرگرم‌کننده مانند حل جداول، پازل‌ها، شطرنج و منچ استفاده کنید. از دیگر تمرینات شناختی که می‌توانید در منزل استفاده کنید: درخواست شمارش برعکس اعداد از عدد ۱۰۰ به صفر و تغییر روزانه آن، درخواست نام بردن نام حداقل ۳۰ شهر یا ۲۰ کشور توسط سالمند است.

-ارتباطات و تحریک مغزی بهتر است در سطحی که بیمار لذت می‌برد؛ مورد تشویق قرار گیرد؛ لذا از دوستان، همسایه‌های صمیمی و افراد مورد علاقه‌ی سالمند مانند فرزندان و نوه‌ها بخواهید که حداقل به صورت هفتگی با او دیدار داشته باشند و از او عیادت کنند. اگر سالمند قادر به حرکت است او را تشویق کنید که با این افراد رفت و آمد داشته باشد.

-همان‌طوری که بیماری پیشرفت می‌کند، بیمار نیاز به کمک بیش‌تری دارد. لازم است که به گونه‌ای به تقاضای کمک بیماران رسیدگی نمایید که استقلال بیمار حفظ شود (۵, ۸, ۹, ۱۱-۱۴).

 

 

منابع:

1. نوقابی، ا. پرستاری سالمندی: نشر جامعه نگر; ۱۳۹۳.
2. غفاری، ا, هاشمی ف. سیرکهولت در انسان. تهران: دانشگاه علوم پزشکی بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۱.
3. Farajpour Khazai O, Pishyareh E, Rassafiani M, Bakhshi E, Poursadeqiyan M. The Relationship Between Areas of Occupation and Severity of Depression, Anxiety, and Stress in Parkinson’s Disease. Archives of Rehabilitation. 2019;20(2):190-201.
4. nazari nasab m, negahban s, mansourzade nikpoor m, Shalilahmadi d. The prevalence of depression in patients with Parkinson’sdisease and its relationship with clinical and demographic variables at Ahwaz’s Golestan Hospital. Jundishapur Scientific Medical Journal. 2021;20(1):77-84.
5. Keykha Hosseinpoor A, Rahnama N. Effect of Eight Weeks of Laughter Yoga Exercises on The Quality of Life of Patients‎ with Parkinson Disease. Journal of Paramedical Sciences & Rehabilitation. 2021;10(2):39-48.
6. کامرانی ا. حافظه و شناخت در سالمندی: دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی; ۱۳۹۵.
7. Soleimani MA, Negarandeh R, Bastani F. Exploring forSelf-Care Process in Patients with Parkinson’s Disease: a Grounded Theory Study. Journal of Hayat. 2015;21(1):6-22.
8. Baziyar H, Marandi SM, Chitsaz A. Effect of twelve weeks balance training in water on postural Balance in Patients with Parkinson’s disease. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences. 2018;25(1):119-26.
9. khodadadi m. Comparison effect of balance training with and without suit therapy on balance and gait in elderly. Journal of Applied Exercise Physiology. 2017:-.
10. صفاییان تیتکانلو ص, سبحانی راد د, جلیله وند ن. مروری سیستماتیک بر بازشناسی احساسات از طریق چهره و آهنگ گفتار در افراد مبتلا به پارکینسون. طب توانبخشي. ۱۳۹۸;۸(۲ #a00997):-.
11. Khalaji H, Bahramy A, Noroozian M, Mohammadzadeh Heravi S. The effect of physical activityon functional fitness and quality of life in people with Parkinson’s disease. medical journal of mashhad university of medical sciences. 2014;57(3):542-54.
12. Zeinalzadeh A, Nazary-Moghadam S. Lee Silverman Voice Treatment-BIG Method in Treatment of Patients with Parkinson Disease. Journal of Paramedical Sciences & Rehabilitation. 2020;9(2):98-108.
13. سکوت، ط, اسدالهی، ع, پیرزاده ن. سالمندی پویا (همراه تمرینات ورزشی برای تندرستی سالمندان). بنیاد فرزانگان شیراز۱۳۹۹.
14. Moghtaderi M, Saffarinia M, ZareH, Alipour A. Effectiveness of the package of hope therapy based on positivist approach on the self-efficacy and loneliness of Parkinson patients. Quarterly Journal of Health Psychology. 2020;8(32):73-92.

 

[۱]– Bradykinesia

[۲]  Carbidopa- Levodopa( Sinement)